Төребек ЖҰМАБЕКҰЛЫ, Нағи Ілиясов ауылдық ардагерлер кеңесінің төрағасы: Адамды еңбек – ширатады, өмір – үйретеді

– Адамның басты қасиеті не деп ойлайсыз?

– Негізінен, адам баласы өмірге, қоршаған ортаға, айналасына жанашырлықпен қарағаны абзал. Әркез өзі үлгілі, ниеті түзу болғанда ғана көпшілік арасында сый-құрметке ие болады. Сонымен бірге әрбір жақсы істің басы-қасынан табылып, жақынға тілеулес болғаны – құптарлық іс.

– Ер азаматтың басты қасиеті не?

– Асылында, ер азамат өзін әркез лайықты ұстай білуі маңызды. Мұның астарында бар­лық нәрсе жатыр. Ер азаматтың орны қайда? Отбасында тірек болып, ел ісінде нақты шешім қабылдай білуі керек. Сондай-ақ үл­кен-кішіге, өз ортасына, күнделікті жүрген ай­наласына қамқорлық танытқанын құп кө­ремін. Қолынан келгенше өзіміз секілді қа­рия­лар елге, әсіресе өскелең ұрпаққа үлгі көр­сетуі – нағыз көрегенділік нышаны. Өз ор­ны­мен, яки жөнімен сөйлеуді, әдептілікті, тәр­тіпті мейлінше сақтауды кейінгі буынға ұғын­дыруымыз керек. Бүгінгі жалынды жастар үлкеннің айтқан ақылын жадына тоқып, еге­мен елімізді мәңгілік сақтап қалады деген сенім мол.

– Сүйікті әдеби кейіпкеріңіз кім?

– Саналы ғұмырымда кітап оқуды үнемі үйреншікті дағдыма айналдырғанмын. Соңғы уақытта Сауытбек Абдрахмановтың «Абыз Әбіш» кітабын оқып шыққан болатынмын. Аталған кітаптан Әбіш туралы терең мағлұматқа, астарлы ой-толғамға, жазушының жүріп өткен жолына көз жеткіздім. Басты кейіпкерді нағыз ғұлама, білгір, білімді, ұлтымыздың ғажап ұлы жазушыларына теңесе алатын бекзат болмысты жан ретінде тани алдым. Сондықтан менің сүйікті әдеби кейіпкерім – Әбіш Кекілбаев.

– Ең басты кемшілігіңіз қандай?

– Ең басты кемшілігім – адамға тез сенетінім. Менің сеніміме ие кейбір кісінің таза ниетімді теріс пайдаланатыны қынжылтады. Адам ара­дағы сыйластық пен татулықты, мызғымас дос­тықты, жақын қарым-қатынасты, өзара та­ныстықты көңілге сызат түсірмей сақтауы дұрыс деп санаймын.

– Неден жиіркенесіз?

– Шын мәнінде, үнемі өтірік сөйлейтін не­месе мақтаншақтыққа бой алдыратын адам­дардан жиіркенемін. Кісіні көрер көзге алдай­тын жанның ісі ешқашан алға баспайтыны бел­гілі. Сосын, іштарлыққа салынып, біреудің жақ­сылығын көре алмайтын адамнан бойымды аулақ ұстауға тырысып келемін. Қоғамда сан алуан тұлға қалыптасады. Біз аралас-құралас болатын әрбір кісінің өзіне тән мінезі мен бол­мысы қалыптасқан. Тек олардың жаман қа­сие­тінен жиреніп, жақсылығынан ғибрат алуымыз керек.

– Жастарға айтар ақылыңыз?

– Қазақ ұлты жер шарында тату өмір сүріп жатқан аз ғана халықтың қатарында. Өс­келең ұрпақ ата-баба жолымен келе жатқан ауызбіршілікті сақтаса игі. Олар ежелгі халқы­мыздан бізге мирас ретінде берілген әдет-ғұрып пен салт-дәстүрге құрметпен қарағаны абзал. Мем­ле­кеттің басты құндылығын барынша дә­ріптеп, көзінің қарашығындай бағалау керек. Әркез жастарға айтарым, адамды еңбек ширатады, өмір үйретеді.

– Бос уақытыңызда немен айналы­сасыз?

– Отбасында ер азамат айналасатын ша­руаның тіршілік ауаны жеткілікті. Қонысымыз ауылда болғаннан кейін бау-бақша егіп, жеміс-жидек отырғызып, қорадағы малдың күтіміне қараймыз. «Ер дәулеті – еңбек» деген сөз бекер айтылмаса керек-ті. Сондықтан бос уақытымды қарашаңырағымда шаруаға арнаймын.

– Өмірге екінші рет келсеңіз, кім болуды қалар едіңіз?

– Мен жас күнімде тарихшы болуды арман еткен едім. Бірақ мамандығымды басқа саламен байланыстырдым. Осы кезге дейін дүние жүзі және ел тарихына деген қызығушылығым ба­сыл­ған емес. Тереңнен ізденіп келемін. Қазақ елі­нің хандық құрған дәуірін және Тәуелсіз мем­лекеттің тарихын зерделеуден шаршаған емеспін. Әлем картасынан егемен ел болып, орын ала алмаған қаншама ұлт бар. Соларға қарап, бүгініме шүкіршілік етемін. Шын мәнінде, осы өмірімді екінші рет те жалғастырар едім.

– Жиі айтатын қанатты сөзіңіз?

– «Береке-бірлікте, аман бол!» «Әркез на­мысты, еліңе қамқор бол!» Бұл сөздің астарында ұлт тұтастығы көрініс тапқан деп есептеймін.

– Сіз үшін Абай Құнанбайұлының шығармашылығы несімен ерекше?

– Қазақтың бас ақыны хәкім Абай Құнан­байұлы өз шығармалары арқылы білім мен ғы­лымға көңіл бөлу керектігін айтты. Өзім Мұх­тар Әуезовтің «Абай жолы» романын түгел оқып шыққанмын. Ұлы ақынның барлық шығар­ма­лары әрбір қазақ үшін құнды. Бар ғұмырын үздіксіз ізденіске арнап, ғылымның барлығы Батыс елдері мен Еуропада дамығанын білді. Саналы ғұмырында әлем ғұламаларының зерт­теулеріне иек артты. Ұлтқа қажетті бар мұраны қалдырған ұлы тұлға. Абай бар жерде қазақ бар. Қазақ ұлты барда Абай құндылығы мәңгілік дәріптеледі.

– Адам өміріндегі бақыт өлшемі қандай?

– Алла Тағала адамға өлшеулі өмір беретіні хақ. Әркім өз бағына қарай өмір сүреді. Сана­лы ғұмырында әрбір адам ең алдымен өзін жарылқап алғаны жөн. Отбасы мен көршіңе барынша жәрдем беру туралы ислам дінінде айтылған. Өз ортасына көмектесе білген адам – бақытты жан.

– Ер азаматтың бес қаруы қандай болуы керек?

– Ең бірінші қаруы – білім. Білімдінің алдынан барлық дүниенің есігі ашылады. Барлық ер азаматқа қажетті қарудың барлығы білімнің айналасына топтасқан десем қателеспеймін. Әр қазақ баласы білімді болуға ұмтылып, зердесіне даналықты тоқығаны құба-құп.

– Сырдария ауданы сіз үшін несімен қымбат?

– Сырдария ауданы мен үшін өткен тарихымен қымбат. Аудан өмірінде тегеурінді басшы мен жайсаңдар қызмет етті. Игі жақсылардың ордасына айналған ауданда елеулі оқиғалар орын алды. Талай жанның бағын ашқан тектілер жатқан мекен – мызғымас татулығымен көпке үлгі. Әр жылдары еңбекте еленген даңқты тұлғаларымыз туған өлкенің дамуына сүбелі үлес қосты. Біз үшін туған жер – ырыстың кіндігі.

Сауалнама жүргізген

Балтабай ОРДАБЕКОВ