Кітапхана – оқырман құтханасы
Сан ғасырлы шежіре толқыны өз қойнауына ел тарихын қатпарлап көне мұраға айналдыруда. Ұрпақтан-ұрпаққа көздің қарашығындай рухани азықты сақтап, том-том болған кітапты киелі орын – кітапхана қорына жинап отырған кітапханашылардың еңбегі зор. Ауданда кітапхана ісін ілгері дамытып, кітапханашылардың мәртебесін, осы саланың келелі мәселелерін көтеріп келе жатқан білікті басшы Гүлстан Нұржакиеваның ерен еңбегі көпшілікке үлгі. Орталықтандырылған кітапхана жүйесіне 27 жылдан бері басшылық жасайтын өз ісінің майталманы, «Үздік мәдениет қызметкері» атағының иегері рухани орданың бүгінгі тыныс-тіршілігі туралы әңгімелейді.
– Гүлстан Сансызбайқызы, адамға рухани азық беретін кітаптың қасиетін ауданда Сізден артық сезінетін кісі кем де кем болар. Жалпы, Сіз үшін кітап әлемі, мәдениет пен өнер қандай ұғым береді?
– Кітап – уақыт пен кеңістіктің тынысына толы адамзат ойының жемісі, қоғамның мәдени күшін дамыту құралы, қайнар бұлағы екенін айтудан жалықпаймын. Мәдениет пен өнер ұлы болмайынша ұлт ұлы болмайды. Тәуелсіз еліміздің жастарының мәдени-танымдық қабілетін қалыптастыратын орта – кітапхана. Кітап оқитын адамды нағыз мәдениетті адам дер едім. Аудан орталығында еңселі ғимаратта орналасқан кітапхана әрбір адамның бойына рухани күш, ойына серпін, қабілетіне таным береді. Кітапхана табалдырығынан аттаған бойда басқаша әлемге енгендей сезімде болатыны да оның киелілігінде. Сөрелерге жайғасқан ұлы тұлғалардың өмірлік азығы болған мұрасы – кітаптың қасиетінде деп ойлаймын.
Ал кітапханашы мамандығы туралы бір ауыз сөзбен жеткізу мүмкін емес. Қызығы мен қиындығы мол кітапханашылықтың көпшілік біле бермейтін, көзге елене бермейтін, бірақ дүйім оқырманның кітап жайлы толық мағлұмат алу үшін жан-тәнімен беріліп қызмет жасайтын маман деп айтамын. Кітапханашы қыз-келіншектердің еңбегі ұшан-теңіз. Олар қасиетті қазынамызды көздің қарашығындай сақтап, насихаттап, ел игілігіне жаратып келеді. Кітапханашылар ең абыройлы мамандық иесі. Кітапханашының жұмысы жарқын жаңалықтарға қызығудан басталады.
– Өзіңіз басқарып отырған орталық кітапхананың тарихы туралы айтсаңыз. Тарих қойнауына кетіп бара жатқан жылдар Сіз үшін несімен қымбат? Сізге осы мамандықты таңдауға не себеп болды?
– Орталық кітапхананың тарихынан бастасақ, кітапхана 1938 жылы «Қызыл отау» негізінде ашылған. 1952 жылы аудандық мәдениет бөлімі жанынан аудандық кітапхана болып қайта құрылды. 83 жылдық тарихы бар қасиетті де киелі шаңырақ аудан халқына, кітап сүйер қауымға қалтқысыз қызмет жасауда. Осындай шаңырақтың астында қызмет етіп келе жатқанымды мақтанышпен айтамын. Себебі, күн сайын орын алатын жаңалыққа толы сәттер, яғни жаңа келген газет-жорнал, жаңа кітаптар және күн сайын осында келіп кітап алып жатқан оқырмандар легі кітапханадан толастамайды.
Кітапханашылық қызметті қырық жылға жуық атқарып келе жатқаным, оның 27 жылында басшы болғаным – жауапкершілік жүгін арттыра түскені сөзсіз. Кітапхананың киелі де құтты шаңырақ екенін сезінудің өзі үлкен бақыт. Мамандығымды мақтаныш етемін.
Еңбек жолым 1982 жылы Алматы қыздар педагогикалық институтының кітапханашы-библиограф мамандығын бітіріп келгеннен басталды. Алғашқыда әдіскер, кітапханашы ретінде теориялық даярлығымды күнделікті жұмыс тәжірибесімен ұштастырып, ізденіс арқылы мамандығымның қыр-сырын меңгердім. 1994 жылдан бастап, кітапхана жұмысына басшылық жасап келемін. Маман ретінде кітапхана жұмысына оң өзгерістер енгізуде барынша күш-жігерімді жұмсадым. Аудан кітапханаларының материалдық-техникалық базасын жақсартып, кітапханалар жұмысын озат тәжірибеге айналдыруға күш салдым.
Нәтижесінде, аудан халқына рухани азық беретін кітапханалар жүйесі игі ісінің ұйытқысы болып, халыққа мәдени қызмет көрсетуде жоғарғы көрсеткішке жетіп жүрміз.
– Кітапхана жұмысын үйлестіруде жаңашылдыққа бет бұрыс басталғанынан хабардармыз. Кітап қоры мен оқырмандар, саланы цифрландыруға көшіруде атқарылып жатқан жұмыстар мен жобалар жайлы айтсаңыз?
– Орталық кітапхана қорында бүгінде 428073 кітап бар. Оның қазақ тіліндегісі 251518 дана. 15 мыңға жуық оқырманымыз бар. Кітап берілімі 89679. Өткен жылы кітапхана 5106 жаңа әдебиеттермен толықты. Бұл алдыңғы жылдан 636 кітапқа артық.
2012 жылдан бері сандық форматқа көшіру жұмыстары басталды. Бүгінде 2570 кітапты оқырмандар сандық негізде оқи алады. Сонымен қатар кітап қоры электронды каталог қорына түгел енді. Бұл екі көрсеткіш бойынша облыста алдыңғы орында екенімізді атап өткеніміз жөн.
Елдегі пандемия жағдайына байланысты кітапханалардың барлығы қашықтан оқырмандарына қызмет көрсетуде. Онлайн форматта оқулар, бейне роликтер, виртуалды көрмелер, шолулар, байқаулар мен сайыстар, таным мен тәрбие сағаттары өтуде. Мәдени шаралар әлеуметтік желі арқылы жарияланып, ақпараттандырылуда. Осы күнге барлығы 532 шара өтті.
Сондай-ақ кітапты әр оқырманға электронды арқылы жеткізуде кітапханашылар қызметтің қолжетімділігін арттыруда қызмет етіп келеді. Сұраныстарды карантин уақытында жедел орындау мақсатында «Кітап бар жерде – рухани өмір бар» атты жоба аясында кітапхана қызметкерлері әр аялдама жолаушыларына мобильді қосымшаның көмегімен ұнаған кітапты электронды нұсқада жүктеуін тегін қосымшаларын пайдаланып, таңдалған кітаптарын оқуға шақыруда. Мұнан басқа «Кітап қорын бірге жасаймыз», «Дуалы ауыз бабалар қасиеттері», «Менің өлкем, менің мақтанышым», «Дауыстап оқу», «Отбасымызбен кітап оқимыз», «Жұлдызды сәт», «Ертегімен есейдім» жобасы, «Инабат» қыз-келіншектер клубы, «Фантазия» үйірмесі тұрақты түрде оқырмандарымен қауышуда.
– Кітапханада осыдан бірнеше жыл бұрын «Коворкинг» орталығының ашылуының куәсі болғанымыз бар. Қазіргі кезде бұл орталық қаншалықты сұранысқа ие?
– Жоғарыда мен кітапхана ісі мамандарының жақсы жаңалықтарға жаны құмар екенін атап өткен болатынмын. Осы ретте «Қазақстан кітапханалары» жобасы аясында 2018 жылы орталық кітапханада «Коворкинг» алаңының ашылуы бізді қуантты. Кітапхана кітап оқу орны ғана емес, жастардың жиі бас қосатын нағыз білім орталығына айналды. Қазір орталықта ауданның белгілі кәсіп иелері немесе қолөнер шеберлері осында шеберлік сыныптары мен түрлі кездесу өткізеді. «Коворкинг» аудандағы 13 елді мекендегі кітапханаларда ашылды. Осында келушілер өзінің сүйікті ісімен айналысып, шығармашылық, интеллектуалдық әлеуетін арттыруға мүмкіндік алады. Бір сөзбен айтқанда «Коворкинг» орталығы «Рухани жаңғыру» бағдарламасы аясында жүзеге асып жатқан жұмыстың маңыздысы дер едім.
Сонымен қатар қолдағы бар мүмкіндікті пайдаланып, электронды зал аштық. Мұнда «Вертуал» компьютерлік сауаттылыққа үйрету курсы жұмыс жасайды. Аталған курсқа үйде бала тәрбиесімен айналысып отырған, жұмыссыз жас аналар да қатысып, ІТ технологияларды еркін пайдалануға дәріс алды.
– Облыстың мәдениет саласында өзіндік орнын қалыптастырған орталық кітапхананың жеткен жетістігін айтып тауысу мүмкін болмас. Дегенмен ең маңыздыларына тоқтала кетсеңіз?
– Ең басты жетістігіміз – ол оқырмандарымыз. Сонымен қатар біз кітапхана ісін дамыту, кітап оқуды насихаттау, кітапхана ісінде жаңа инновациялық технологияларды енгізу, ақпараттық ресурстарды қалыптастыру мақсатында аудандық кітапханада «Кітапхана жұмысында жаңа ақпараттық технологияларды қолдану» тақырыбында облыстық семинар өткізіп, заманауи кітапхана екендігімізді көрсете білдік. Мәдениет және өнер қызметкерлерінің кәсіби мерекесіне орай ұйымдастырылған «Рухани қазына – 2019» республикалық байқауына қатысқанымыз үшін ҚР Мәдениет және спорт министрінің «Алғыс хатымен» марапатталдық. Осы фестивальде «Заманауи кітапхана» аталымымен ҚР Ұлттық академиялық кітапханасының басшысы Ү.Мұңалбаеваның қолынан «Диплом» алдық. Жемісті болған жыл ішінде «Заманауи оқырманға – заманауи кітапхана» атты номинациясын иелендік. Барлық марапат үлкен ұжымның еңбегіне берілген лайықты баға, ұзақ жылғы еңбегіміздің жетістігі деп білеміз.
– Әңгімеңізге рахмет. Еңбегіңізге абырой тілейміз.
Сұхбаттасқан Бибісара ЖАНӘЛІ