Ана мен бала өлімі – салғырттықтың салдары

Соңғы үш жылда облыстық денсаулық сақ­тау бас­қармасына тиесілі даму көрсеткіштер тө­мендеп, маңызды саланың жұмысы сынға ұшы­рап, халықтың наразылығы артқаны бел­гі­лі. Оның ішінде, ана мен бала өлімінің жыл санап­ тіркелуі және бұл бойынша тиісті басқарма мен сала мамандарының нақты ше­шім қабыл­да­ма­уы мәселені тіптен ушықтырып жіберді. Өт­кен ай­да аймақ басшысының төра­ғалы­ғымен өт­кен ке­ңейтілген мәжілісте де денсаулық сақтау са­­ласындағы қордаланған мәсе­лелер ашық ай­тыл­ған болатын.

Ана мен бала өлімі туралы сөз қозғамас бұрын, бұл та­қырып өте өзекті әрі барлық отбасына қатысты екенін айтып өтуіміз керек. Қаншама ата-ана «сәбилі боламыз» деп үміттеніп, болашақ арман-мақ­­саттарын жақсы ниетте жос­­парласа, сәйкесінше бар­лық бала анасының мейірім-ша­па­ғатына бөленіп өскісі ке­ле­ді. Ал сол өмір заңдылығы, қалып­тасқан тіршілік қағидасы кейбір дәрігерлердің салғырттығынан қайғылы оқиғаларға ұласуда. Бұл – сөз жоқ, денсаулық сақ­тау саласы мамандарының ан­тына адалдық танытпай, ха­лыққа сапалы әрі дұрыс ме­ди­циналық қызмет көрсет­пей, өз міндет­теріне салғырт қа­рап жүргенінің дәлелі. Сон­дық­тан ана мен бала өлімі­мен бетпе-бет келген отбасы­лардың мұ­ңын түсінуге әбден болады. Әріден айтар болсақ, бала үшін анасының, ана үшін баласының орнын ешкім толтыра алмайды. Сол себепті, мұндай қайғылы оқиғалардың тіркелуіне тіке­лей жауапты дәрігерлердің мә­селесі қатаң қаралып, тиісті ше­шімдер қабылдануы қажет.

Осы аптада Премьер-ми­нистр Әлихан Смайловтың төр­ағалығымен өткен Үкімет отырысында ҚР Денсаулық сақ­тау министрі Ажар Ғиният есеп берді. «Дені сау ұлт» ұлт­тық жобасын іске асырудың қорытындылары туралы баян­даған министр ана мен ба­ла өлімінің республикалық көр­сеткіші және Қызылорда облысының алғашқы үштікте екенін айтты. Үкімет отырысынан кейін облыс әкімі ана мен бала өліміне жол берген сала басшыларының, маман­дарының жұмысын сынға алды. Аймақ басшысы бұл мәселеде халық сайлаған депутаттардың да пікірі ашық, жалпыға түсі­нікті болуы керек екенін атап өтті.

– Бұған дейін де денсаулық сақтау сала­сының жұмысы облыстық деңгейде кеңінен тал­қыланып, нақты тапсырмалар берілді. Бі­рақ сол тапсырмалардың орындалуы көңіл көн­шітпейді. Өкінішке қарай, ана мен бала өлімінің көрсеткіші соңғы үш жылдан бері жо­ға­ры деңгейде болуда. 2020 жылы 12 жағдай, 2021 жылы 10 жағдай болса, жыл басынан бері 5 ана өлімі жағдайы тіркелді. Ана мен бала өліміне жол беру – кешірілмес қылмыс. Бұл – сала басшылары тарапынан қадағалау жоқ екенінің айқын айғағы. Мен жеке азамат және облыс әкімі ретінде әр­бір ананың, әрбір баланың өліміне жол берген дәрігер, мейлі ол қатардағы мейірбике болсын, сол мекеменің басшысынан бастап қатаң жауап беруі керек деп есептеймін. Әрине, біз­де тергеп-тексеретін, кімнің кінәлі, кімнің жа­зықсыз екенін анықтайтын органдар бар. Сондай-ақ, заң да бар, сол заң баршаға ортақ болуы қажет. Өйткені, ананы баладан, баланы анадан айыру – өте ауыр қылмыс, кешірілмес іс, – деді аймақ басшысы.

Облыс әкімінен кейін бұл өзекті мәселе ту­ралы облыстық мәслихаттың хатшысы Н.Байқадамов пікір білдірді. Ол облыстық мәс­лихаттың кеңейтілген тұрақты комиссиясында аталған мәселе қаралатынын, тиіс­ті депутаттық ұсыныстар міндетті түрде ен­гізілетінін жеткізді.

Осы айдың ішінде Тереңөзектік бір отба­сы ғана емес аудан жұртшылығы орны толмас қайғыға душар болды. Қызылорда қала­сын­дағы «Ана мен бала» орталығына босануға өз аяғымен барған тереңөзектік келіншек іш­тегі сәбиімен бірге бақилық сапарға аттан­ды. «Қайтыс болар алдында толғақ үстін­де жатқан әйелдің ауызынан көбік ағып, қат­­ты қиналды. Сонда да дәрігерлер сапалы, уа­қытылы медициналық көмек көрсеткен жоқ» дейді журналистерге берген сұхбатында мар­құмның қасында болған сіңілісі. Оның айтуынша, қиын жағдайды көре тұра дәрігерлер тиісті ем жүргізбей, жұмыстарына өте салғырт қараған. «Соның кесірінен 4 баланың анасынан айырылдық» деген марқұмның жақындары кінәлілердің қатаң жазалануын талап етуде. Олар қаралы хабарға әлі де сене алар емес. Ал түні бойы Жазираның қасында болған сіңілісі оның толғақ кезінде қатты қиналғанын айтады. «Жүрегі қысыла бастағанда ақ халаттыларға кесір тілігі арқылы босандырыңыздар деп жа­лын­дық» дейді ол. Бірақ дәрігерлер тиісті ем жа­сауға асықпаған көрінеді.

– Әпкемнің көзі аларып кетіп бара жатыр екен. Ауызынан көбік аққанда акушерге бірне­ше рет бардық. Толғатып жатқан кезде қолын ұстайды ғой. Бұл адамды итеріп жіберді. Бізді адам құрлы көрген жоқ, – дейді бауырынан айырылған тереңөзектік Салтанат Қожанова.

Айту керек, сол сәтте жүкті келіншектің қа­сында болған жауапты дәрігер алғашында жүкті әйелдің денсаулығында ешқандай кінә­рат болмады деп ақталған. Тіпті, босану­ға толық дайын болғанын айтқан-ды. Бір­ақ әйел­дің көз жұму себебін өздері де толық­қан­ды білмей отыр. Мән-жайды білу үшін пер­зентханаға барған журналистерге де жүкті әйелді босандырмақ болған дәрігер мардымды жауап бермеген. Сәби мен ана өліміне қатысты денсаулық сақтау басқармасындағылар да әзір­­ге жақ ашпай отыр. Ал 39 жасында марқұм болған Жазира Қожанованың үйінде жолдасы мен 4 баласы күткен еді... Олар жоғарыда айтып өткеніміздей жауаптылардың барлығы заңмен жазасын алсын деп отыр.

Бұл мәселе қоғамда кеңінен талқылан­ған­нан кейін Қызылорда облысының ден­сау­лық сақтау басқармасының мәжіліс залын­да облыс әкімінің орынбасары Нұрымбет Сақтағановтың төрағалығымен ана мен сәби өлімін төмендетуге арналған штаб отырысы өткізілді. Оған облыстық денсаулық сақтау бас­қармасының басшысы Сабит Пазылов, ҚР ДСМ Медициналық және фармацевтикалық ба­­қылау комитетінің Қызылорда облысы бо­йын­­ша департаментінің басшысы Ғалия Бәйменова және ҚР ДСМ «Республикалық элек­­трон­дық денсаулық сақтау орталығы» Қы­зылорда облыстық филиалының директоры Сәуле Нәлібаева және барлық медицина ұйым­дарының бас дәрігерлері қатысты.

Штаб отырысында облыс әкімінің орынба­сары ана мен бала өлімін болдырмау Ел Пре­зиденті мен облыс әкімінің басты назарында екенін айтып, соңғы жылдары өңірдегі жағдай ушығып кеткенін атап өтті. Соған сәйкес нақ­ты шешімдер қабылдау керектігін жеткізіп, ана өлімінің алдын-алуға бағытталған шаралар мен шешімдердің сапасына мұқият мән бе­рудің маңыздылығына тоқталды. Осы ретте, облыстық перинаталдық орталықта орын алған ана өлімі жағдайына байланысты сот-медициналық сараптама жүргізілетінін айтып өтуі­міз керек. Сараптама қорытындысының әділ өтуін облыс әкімі жеке бақылауына алған және соған сай тиісті шаралар қабылданатын болады. Сондай-ақ, жиын соңында Н.Сақтағанов ана өлімі жағдайында олқылыққа жол берген бас дәрігер мен қызметкерлерге тәртіптік шара көрілетінін, оқиғаға байланысты комиссия тобы құрылатынын жеткiздi.

Қалай десек те болар іс болды, бояуы сіңді. Енді өткен іс өтті, өткен уақыт қайтып келмейді. Алай­да, алдағы уақытта қайғылы оқиғалар тағы да қайталанбауы үшін мәселенің түбіне бүгін нүкте қойып, нақты шешім қабылданған дұрыс. Қорытындылай келе, айтуындай-ақ айтып, жазуындай-ақ жазған мәселеміздің соңын Гиппократ сертімен аяқтауды жөн көрдік. Он­да: «Науқастарға зиян келтіру мен қиянат­тан бойым­ды аулақ ұстай отырып, бар шама-шар­қыммен ем алушыларға пайдасы тиетіндей әре­кеттер жасаймын. Өмірде, ілімде де таза әрі адал боламын. Жалған ант беріп, қылмыс жаса­ғандарды ант атсын» делінген екен. Осы серт, осы ант әр дәрігердің жадында жүрсе деген тілек біздікі. Қалғаны уақыттың еншісіндегі іс...

Ақтөре ИБРАГИМҰЛЫ