Құндылықты құлдыратпас үшін не істеу керек?

Қазіргі әлемдік қауымдастықта рухани дағдарыс басым­дық ала бастаған кезде дәстүрлі құндылықтарды жаңғырту мәселесі өзекті тақырыпқа айналды. Бүгінгі қоғамды тол­ған­дыратын дүниенің бірі – діни қарым-қатынастарды рет­теуге бағытталған заңнаманың елімізде деструктивті діни ағымдардың таралуына қаншалықты тосқауыл бола алатындығы, діннің атқаратын рөлі, мемлекетіміздің зайыр­лылық құрылымы.

Жалпы мемлекеттік саясаттың бас­ты құндылығы – қоғамдағы тұрақ­тылық пен қауіпсіздікті қамтамасыз ету. Осы тұрғыда аудандық ішкі сая­­сат бөлімінің қолдауымен «Иман-2013» қоғамдық қоры қоғам қай­раткері Сәпен Аңсатовтың, айтыс­кер ақын Мамыр Байдәулетовтың және «Алтын домбыра» иегері, Замеддин Ибадуллаев атындағы дәс­түрлі жыршы-термешілер клубы­ның жетекшісі Мұхтар Ниязовтың қатысуымен тұр­ғын­­дармен келелі жи­ын өтті. Кент ардагерлерінің, ұс­­таз­дар қауымы­ның, жастардың ба­­сын қос­­қан кездесуде ұлттық бол­­­­мыс, ұр­пақ тәрбиесі, ұлттық құн­дылық та­­қы­рыбында әңгі­ме өр­біді.

Рухани әңгіменің алғашқы тізгі­нін ақын Мамыр Байдәулетов алды. Ақын діни тақырыпты қозға­мас бұ­рын салт-дәстүр туралы ұғым­дар­ды ұғынықты тілмен түсіндіріп берді. Ата-ана разылығы, көрші ақысы мен ағайын хақысы төңірегінде тағ­лымды пікір білдірді.

– Қоғамды түгел алаңдататын мә­селе – ол несие дер едім. Бұрын әр отбасында болатын жиын, той-то­малақ, ас-құдайы ағайынның кө­­­ме­­­­­гімен, асармен бітетін болса, қа­­зір адам­дарда «ешкімге жалба­рын­­­­­­бау, күнімді түсірмеу» деген те­ріс пи­­ғыл қалыптасып барады. «Еш­­кім­­­нің кө­ме­гін­сіз атқарамын» деген ниет­пен адамдар банк деген «ағайын­ға» тәуелді болуға мәжбүр. Аста-төк, даңғаза тірлік айналып ке­­ліп қарызға батырады. Қазір ағайын ара­сын­дағы қарым-қатынас, абысын­-ажынның татулығы, бала­лар­дың бауырмалдығы азайды. Се­бе­­бі басыңа түскен тірлікті сырттан бітіруге тырысасың. Барлығын мейрам­ханадан атқару арқылы, «еш­кімнің мазасын алмаймын» деп қате ойға келесің. Ағайынның басын біріктірмейтін мұн­дай келеңсіздіктер жойылмайынша, ұлтымызға төнген қауіптен арыла алмаймыз. Қара­пайым ғана мысал, мал бауыздағанда айтылатын екі ауыз сөз, ас ішердегі әдеп, Құбыла туралы түсінік – атадан балаға берілетін тәрбиенің бір бөлшегі. Ана-ана балаға қандай тәрбие беретіні өзіне байланысты. Алдымен өзіңді түземей, балаңа дұрыс тәрбие бермейсің. Себебі бала көргенін жасайды, айтқаның бір басқа, істеген ісің бір басқа бол­са, тәрбиеңнің кері кеткені. Бүгін­­гі ұрпақты жолдан тайдырып отырған мына қолыңыздағы ұялы телефон. Телефонды қадағаламай, бала­ңыз­ды жөнге сала алмайсыз, – деді М.Байдәулетов.

Келесі сөз кезегін алған ақын Мұхтар Ниязов ұрпақтың санасын улап жатқан теріс дүрбелең туралы ой қозғады.

– Жұмыртқа тауыққа ақыл айт­пайды, – деп сөзін бастаған М.Ния­зов, – Әр нәрсенің пайымын өз ісінің маманы айту керек. Қазір үл­кен­дердің өзі отбасында отырып өсек айтады, ал оны естіп отырған бала қандай тәрбие алатыны айтпаса да түсінікті. Жамандық жасау оңай, басында қорқыныш болуы мүмкін, бірақ ондайға да үйреніп кету одан да жеңіл. Күн сайын әлемде болып жатқан оқиғаларды естігенде, жан түршігеді. Адамның санасын билеп алудың үш-ақ жолы бар. Біріншісі – жұлдыз ауруы, екіншісі – спорт және үшіншісі – анайылық. Осы үш жа­ғымсыз әрекетке түспейтін адам жоқ. Гитлер­дің «Елді алжас­тырамын десең, азаннан кешке де­йін музыка қой» деген сөзі бар емес пе?! Адамды арбайтын музыка шын мәнінде азғындыққа дейін апара­ды. Ұрпағыңды масылдықтан арыл­тамын десең, тәрбиенің дұрыс берілгені абзал. Қазақтың батыры Бауыржан Момышұлы қазаққа өзінің қарым-қабілетімен үлгі. Ол соғыс­тан қайтқанда 39 қалың дәптерге жазылған жазбаларын өзімен бірге ала келген. Дәптерге батыр соғыс­тың түрлі әдіс-тәсілдерін, көзі­мен көргендерін жазған. Себебі бола­шақ­­ты ойлаған, – деді Мұхтар Ниязов.

Келесі кезекте «Қазақы дүние­таным және ұрпақ тәрбиесі» тақы­рыбын қозғаған қо­ғам қайрат­кері Сәпен Аңсатов сананы жаңғыр­­тудың жолын тарқатты.

– Рухы мықты болу үшін жалған патриотизмнің қажеті жоқ. Халық пен биліктің арасындағы сенім қа­лып­тас­­пайынша қоғамда алға жыл­­­жу болмайды. Билер институты, қарт­тар институты, елдің рухани басшысы болуы керек. Дінге деген адалдық дүниетанымыңды ке­ңей­теді. Дүниетанымның ғылыми және ұлттық деген түрлері бар. Ұлттық дүниетаным – сенімге, та­ным­ға, қоршаған ортаға қатынас қалып­тастыратын негізгі өлшем, – деген қоғам қайраткері мысалдар елтірді.

– «Басқа пәле тілден» демекші, баяғыда бір ғұламаның тілі ащы әйелі болыпты. Оның осындай жаман қасиетін қандай амал істесе де қойдыра алмапты. Ағайынының «Мұндай «жаман» әйелден ажырасып қана құтыласың» дегеніне «Менің әйелім – алтын құр­сақты ана. Алтын асықтай алты ұлды дүние­ге әкелді. Олар қазір алты рулы елдің басында отыр. Мен осындай бала­ларымның анасынан қалай ажыраймын» деген екен. Түсінгенге бұл да бір тәрбие, – деді С.Аңсатов.

Сонымен қатар қайраткер ел арасында жүріп, аузы дуалы кісілерден естіген білгендерінен де мысал айтты. Елбасының «Ұлы даланың жеті қыры» мен «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» мақаласы аясында келелі пікірін ортаға салды.

Рухани тәрбиенің қайнар көзі – тағылымды сөз. Қоғам өміріне бағдар болған шарада адамгершілік, өнегелелік, тұрақтылық пен бейбіт өмірді сақтау тұрғысында келелі әңгіме өрбітті.

Б.ЖАНӘЛІ