Тіршілік тынысы Tirshilik-tynysy.kz ақпараттық агенттігі
» » ТҰЛА БОЙЫ ТҰНҒАН ӨНЕР

ТҰЛА БОЙЫ ТҰНҒАН ӨНЕР


Аудандағы әрбір ауылға бара қалсаң, елді мекеннің өзіндік ерекшелігін байқайсың. Бір ауылда тіршілік қайнап жатыр, келесі біреуі қасиетті мекен саналады. Ал енді бір елді мекеннен қолөнер шеберлері шығып, ұлттық құндылықтардың жанашыры болған. Айтпағымыз, Айдарлы ауылынан шыққан қолөнерші хақында.
Ауданнан шалғай жатқан елді мекеннен көптеген шеберлер шыққаны мәлім. Мұнда «Айдарлыда ұл туды дегенше, ағашқа күн туды» деген нақыл бар. Яки, әрбір айдарлылық ұсталыққа жақын деген сөз.
Ағашты оюлап, темірден түйін түй­ген шеберлердің жәдігерлері ауыл­­­да сақтаулы. Жуық арада жол түс­­кен­де сондай құндылықтарды көз­бен көргеніміз бар. Кезінде облыс жұртшылығына, тіпті республикаға аты мәшһүр болған қолөнер шебері, білікті ұстаз Сражаддин Әкімовтың шаңырағына бардық. Бізді жылы шыраймен марқұмның жары Күләш Есенбайқызы қарсы алды. Күләш апайды бұған дейін де білетін едік. Ауылда іс-шара болса, оның басы-қасында жүреді, елді мекен тіршілігіне етене араласып келеді.
– Төрлетіңдер! Бұл Айдарлы ауылы на­ғыз таланттардың мекені ғой. Өнер­лісі де, алтын қолдысы да же­терлік. Менің жолдасым сол қатар­дағылардың бірі еді, – деп күрсінді. Содан соң төргі бөлмеге бастап:
– Сендерге ол кісіден қалған жәді­гер­лерді көрсетейін. Іздегендерің сол ғой, – деді.
Біз де көруге асықпыз. Өйткені, үлкендерден С.Әкімов жайлы есті­геніміз көп. Ол кісінің құнды­лық­тары респуб­ликалық көрме­лерге шық­қанын біл­генде арнайы іздеп келген тұсы­мыз осы еді. Күләш апай әуелі қолөнер ше­бе­рінің өмірімен та­ныс­­тырды.
С.Әкімов алғашында тракторшы бол­са, кейін­нен оқу оқып, ауыл мек­тебінде «Саз­ және әуез» пәнінен са­бақ береді. Мектеп жанынан ұлт аспаптар оркестрін ұйымдастырып, көркемөнерпаздарды жинайды. Өзі­ «Сыр сұлуы», «Сыр толқыны» ансамб­лінің мүшесі болып, облыс, республика көлемінде өнер көрсеткен. Өнер­лі жан ұстаздық ете жүріп, ұсталығымен де танылған. Мұндай қасиет оның тегінде бар. Ол туралы өз естелігінде айтыпты. «Менің әкем Мұхамед-әнәпияның ұсталығы болған адам. Бірақ ол кісі негізінен молдалық, тәуіпкершілікті пір тұтқан. Ал, әкемнің әкесі Ақым деген кісі ұста-шеберліктен есімі бүкіл елге жайылған адам екен. Ағаштан зат жасағанда бір түйір шеге қолданбай өтіпті. Ауылдағы ақсақалдар менің түр-тұрпатымды сол кісіге ұқсатады. Нағашым – Сәдуақас Оразымбетұлы да осы өңірге аты шыққан әйдік ұста адам еді. Өз шешем Мәрия Оразымбетқызының отбасына күнделікті керекті заттарды өз қолымен қиналмай-ақ жасап алып, пайдалана беретінін талай көрдім. Тігіншілігі де басым жататын. Мені қолөнер шеберлігіне итермелеген, қолдаған осы жәйттер болса керек» депті естелігінде.
Ата кәсіпті Сражаддин Әкімов өзі үйреніпті. Бірде ол көшеде келе жа­тып қамшы тауып алады. Үйіне келісімен қамшы өрімін тарқатып, оны қайта өрген. Содан бастап ұсталыққа бет бұрып, ағашты оюлаған, темірден түйін түйген. Шебер ұста атанып, жұртқа сұранысқа сай қажеттіліктерін жасап беріп отырған. Кезінде тұр­ғындар қызға жасау беру немесе шілдеханаға бесік апару үшін базарға емес Сражаддин ұстаның шеберханасына баратын болған. Оның қолынан көптеген дүние жасалған. Мәселен, кебеже, сандық секілді тұтыну заттарынан бастап, келі-келсап, күбі, адалбақан, құранды ер, бесік, ша­ңырақ, ыдыс-аяқтың түр-түрін жасап шығарған. Одан бөлек, домбыра, қыл қобыз, шаң қобыз, шертер, асатаяқ секілді музыкалық аспаптар тұрғындар сұранысын қамтыған. Осындай он саусағынан өнер тамған жанның ұлттық бұйымдарымен, қол­өнер туындыларымен 1992 жы­лы «Қазақтардың бүкіләлемдік бірін­ші құрылтайында» Тұңғыш Президент Н.Ә.Назарбаев арнайы танысқан. Сондай-ақ, Финляндия Президенті қа­зақтың көне жәдігерлеріне тамсанып, қызыққан көрінеді.
Өмір жолын айтып берген Күләш апай шебердің қолынан шыққан мұ­раларды біртіндеп көрсете бастады. Өрім-өрім қамшы, желпуіш, Құран оқитын ашамай, шоқпар, шыпыртқы, шөміш, қымыз құятын ыдыс, құмыра, мүйізден жасалған бозбай, май шам тұғыры, музыкалық аспаптар, қылыш және тағы басқа да жәдігерлер сақталған екен. Ұстаның қолөнер туындыларының көбісін жұртшылық алып кеткенін айтты. Ал осы қалғанын ардақты ана оның көзі ретінде сақтап отыр екен. С.Әкімовтың тұтынған заттарының ішінен кезіндегі «Зенит» фотоаппаратының үшеуі шықты. Яғни, ол кісі сурет түсіруге де әуес болыпты. «Жігітке жеті өнер де аз» деген осы болар.
Өкінішке орай, ұстаның шеберханасы сақталмапты. Біраз бұйымдары да тарап кеткен. Әкеден балаға дарыған қасиет ұлдарына қонған. Соған орай, облыс орталығында тұратын ұлы әкенің ісін жалғап, ұсталықты кәсіп етпекші екен. Тұла бойына өнер тұрған тұлғалардың ұрпақтары сол ізгі жолды жалғап жатқаны әрине қуаныш.

Ердос СӘРСЕНБЕКҰЛЫ

15 маусым 2019 ж. 1 303 0