Баланы да, гүлді де баптаған

Гүл өсіру мәдениеті ежелден қалыптас­қан. Әлемде гүл өсіруден көш бастап тұрған елдер бар. Олардың қатарына қосылу үшін бізге әлі талай уақыт керек. Яғни, арнайы маманның болмауы бұл саланың кенжелеп қалуына әкелуде. Ауданда ерте көктемде мекеме алдына, орталық көшелер мен алаң­ға гүл егу жұмыстары жүргізіледі. Оны күтіп баптауға мамандар бөлініп, кент кел­бе­тінін ажары кіреді.

Гүл егу үрдісі кент тұр­­ғын­дары арасында да қа­лып­тасқан. Әсіресе, егде жастағы адамдар бау-бақ­шаларына, аула­сына гүл өсі­ріп, көр­кейту-көгалдан­ды­руға үлесін қосып ке­леді. Бұл бір жағынан отбасында қалыптасқан тәр­­бие мен мәдениеттің бел­гісі. Айналасын әсем­дікке, таза­лыққа бөлейтін адам­ның отбасын үлгі етіп, наси­хаттау – біздің парызымыз. Сондай еңбекті сүйе­тін жан­ның бірі – Сұлупан Шамшадинова. Апай ауласына гүлдің неше тү­рін егіп, айналасын әсемдік­ке бөлеп жүр.

Ардақты ұстаздың әсем гүлдерге қызығушылығы сту­деттік шақтан бас­тал­­ған. Қызылорда қаласын­дағы бұ­рын­ғы Н.Гоголь атындағы педагогикалық инс­титуттың жаратылыстану факульте­тіне оқуға түскен бойжеткен үлкен аудиторияға кіргенде жай­қалған өсім­діктерді көріп, таң-тамаша болады. Олар­ға көзі той­ғаны соншалық, әрқай­сысының иісін иіскеп, көңілі жайнай түседі.

– Ақындар гүлді қызға, қызды гүл­ге теңеп жатады. Көңіл хо­шыңды көте­ретін әсем гүлдердің жамандық атаулыны жоятын қасиеті бар ма дейсіз?! Гүл өсіру арқылы бойыңызға күш-қуат аласыз. Әсемдікте өмір сүру, таза ауамен демалу – адамға Алланың берген сыйы. Аулаңда гүл өсірсең, үй іші гүлге толса, ой-өрісің, мә­дениетің де кеңейеді, – дейді ақ жаулықты ана.

Қырық жылға жуық ұстаздық еткен Сұлупан апай еңбек жолын бастаған жылдарын сағынышпен еске алады. Оның ұлағатты ұстаз болумен қа­тар гүл өсіруге келгенде алдына жан сал­майтын қасиеті әріптестерінен ер­ек­­­ше­леген. Мұндай әуестігі мен қызы­­ғу­шылығы талай әріптестерін таң­қал­дырған.

Бірде республиканың түкпір-түкпірі­нен семинарға жиналған әріптестері химия кабинетіне кіріп, бейне бір орманға кіріп кеткендей әсерде қалғанын айтады. Олар Сұлупан апайдың гүл өсі­ру шеберлігін көздерімен көріп, ризашы­лы­ғын білдірген. Сонымен қатар түрлі зертханалық дәріс жүргізетін арнайы кабинетте өсім­діктер арқылы от­тегінің мол болуы дұрыс деп бағаланып, тә­жі­­рибе ретінде үлгі етілген.

– Оқушылар тәжірибе жүргізеді. Химиялық реакция кезінде улы газ бөлінетіндіктен шәкірттерімнің денсау­лығы бәрінен ма­ңыз­ды болды. Зиян келтірмеу жағын ойлап, гүлдің неше түрін жайқалтып қоятынмын. Қазір ұстаздар осыны үйренсе екен, таза ауада тыныстаған баланың ойы сергек болады, – дейді ардақты ұстаз.

Иә, гүл өсіру оңай емес. Кез келген адам гүлдің «тілін» таба білмейді. Жаны нәзік, гүлмен сырласа білетін адамның ғана өсірген гүлі жайқалып өсетіні белгілі. Гүлдің сырын білетін Сұлупан апай гүлдің кейбірі күнді ұнатса, кейбірі көлеңкені қалайды дейді. Гүлдер бір, екі, көпжылдық болып бөлінетінін айтады. Гүлдейтін мезгілі де әртүрлі болады. Бірі таңертең, бірі түсте, енді бірі кешке гүл ашады. Суару мерзімі әралуан. Мәселен суды көп қажет ете­тіндер немесе керісінше, аз қажет ететіндер бар.

– Жыл сайын есіктің алдына бірнеше гүл түрін егемін. Күзде тұқымын жинап, келесі көктемге сақтаймын. Күздің соңына дейін жайқалып тұратын гүлдер де бар. Таңертең немерелерім оянғанда гүлдерді иіскеп рахаттанады. Мен үшін содан асқан қуаныш жоқ. Әжелерінің жақсы көретін ісін бағалап, ертең өздері де осындай еңбекпен шұғылданатынына сенемін, – дейді Сұлупан апай.

Ардагер ұстаз дала өсімдіктерімен қатар үй өсімдіктерін өсіру­мен де айналысады. Жас кезіндегі әдетінен, қызығушылығынан айнымаған. Бірақ қазір гүлдің түрі де атауы да басқаша бол­ғандықтан, кейде кейбірінің тілін табу оңайға соқпайды. Сондайда өз бетінше ізденуге, отырғызған гүлдің бабын табуға тура келеді. Мәселен, голландық гүлдердің кейбіреуін табақ­ша арқылы ғана суарса, мүлдем күннің көзін жақтырмайтындар да бар. Ал то­пырағының құнарлылығын арттыру үшін тыңайтқыштар пайдалану қажет болады. Гүлге қатысты ырымдарды қалт жібермейтін жа­ны сұлу апай гүлдің бұтағын иесіне көрсетпей алып кетсе, жақ­сы өседі дегенге сенеді.

Әсемдікке, сұлулыққа, эстетикалық талғамға жаны бай ұла­ғатты ұстаз жалқаулыққа жаны қас. Күнделікті әдетімен аулада жайқалып тұрған гүл­дерін баптауға асыққан қарт ұстаздың өмір жасы ұзақ болғай!

Бибісара ЖАНӘЛІ