Сырдың сырбаз азаматы
Біздің Қызылорда облысында жетпіс мыңдай ардагер бар. Оның отыз мыңға жуығы Қызылорда қаласында тұрады. «Қарты бар үйдің қазынасы бар» дейді халық. Иә, қарттар – біздің қазынамыз, ақылшымыз, тәрбиешіміз, ел бірлігінің ұйытқысы.Дегенмен қарттардың да қарты бар. Отбасына ие бола алмай, үй жағалап қыдырып, ретсіз сөз сөйлеп, сөзін тыңдата алмай, қадірі кетіп отыратын, орнын білмей, еш ортаға сыйыспай жүрген шалдар да бар. «Шал» деген сөз арабшадан алғанда «Әлі өлмей тірі жүрсіз бе?» деген мағынаға саяды екен. Ал отбасына, ағайын-туысқа, тіптен ауыл-аймаққа қадірі бар, азаматтар іздеп келіп сәлем беріп ақыл сұрайтын, сөзіне тоқтайтын, айтқанына көнетін үлгілі қарттарымыз да бар. Міне бұл нағыз қарттар, қазыналы қарттар. Ал енді аты бүкіл аймаққа белгілі, құлақ естіп, көзкөргендер ақыл сұрайтын, айтқанымен іс бітіріп, сәлемдемесімен-ақ ақ-қараны ажыратып отыратын қарттарымыз жетерлік. «Кім хан болғысы келмейді, халқы қаламайды, кім би болғысы келмейді, билігі жүрмейді» деген, мұндай дәрежеге екінің бірі жете бермейді. Халыққа ақыл, кеңес айту, істі басқару жолын айтудың өзі әр жүз адамның бірінің қолынан келеді. Бүгінгі менің жазғалы отырған азаматым осындай ерекше тұлғалы азамат Сәбит Отызбаев жайлы болмақ.
Сәбит Отызбаев 1947 жылы 5 шілдеде бұрынғы «Қызылдиханның» колхозында өмірге келген. Отызбаевтар отбасы 1949 жылы жаңадан ашылған «Қараөзек» қой совхозына қоныс аударды. Анасы Күлпаш апай – жоғары білімді ағартушы. Мектепте қазақ тілі мен әдебиет пәнінің мұғалімі болып еңбек етті. Сәбит 1955 жылы осы анасы сабақ беретін мектептің бірінші орыс сыныбына қабылданады. Орыс сыныбына қабылдануы мектептен кейінгі өміріне зор пайдасын тигізді.
Алғашқы мектеп есігін ашқан Қараөзек қой совхозының «Ақиін» бөлімшесі айнадай жалтыраған көлі бар, бір жағынан Сыр ана бұрқырап ағып жатқан жер болатын. Сәбиттің бос уақытында ермегі балық аулау, үй шаруасына көмектесу, суда қайықпен жүзу болды. Әке-шешенің қолқанаты болды.
Ол №36 орыс орта мектебінің 8-сыныбын 1963 жылы бітіріп, ару қала, сол кездегі еліміздің астанасы Алматыға аттанды. Білімі де кемел, бір жағынан жолы болып Алматы кинотехникумына оқуға түсті. Бұл оқу орнының Қазақстанда маңызы ерекше болатын. Онда кинотехник, киножүйелеріне инженер-басшы қызметкерлері даярланатын-ды. Ол кинотехникумда 4 жыл білім нәрімен сусындады.
Көнекөз кісілер жақсы біледі, өткен ғасырдың 60-жылдары елімізде жағдай ауыр болды. Оның студенттік шағы тұрмыстың осындай қиын кезеңіне тап келді. Ол алыс ауылдағы ата-анасына салмақ салмай, оқи жүріп, жұмыс істеді. Оқуға қабылданған жылы техникум қабырғасындағы алғашқы жылда тау спортымен айналысты. 6 айдан кейін нұсқаушы деген қағаз алды. Сенбі-жексенбіде Алматы маңындағы «Горелник» атты турбазаға барады. КСРО-ның түкпір-түкпірінен келген туристерге жолбасшылық жасады. Жұмыс орнына сенбі күні қонуға барып, дүйсенбі күні оқуында болады.
– Бірінші курсты бітірген жазда ауылға қайтпай туристтерді сонау Ыстықкөлге дейін жаяу апардым. Ол кезде студенттік құрылыс отряды жоғарғы оқуларында ғана болатын. Екінші курстан бастап қалалық комсомол комитетіне қайта-қайта өтініш айта жүріп, өз бастамамызбен техникумнан 50 бала студенттік құрылыс отрядын құрдық. Сөйтіп, 2 жыл қатарынан Повлодар облысының Краснакутск, Камышин аудандарының шаруашылықтарында тұрғын үйлер, мал қоралар салдық. Қарап жүрмей жоқ жітік студенттік күндерімізді қаржымен бүтіндедік, – деп еске алады Сәбит қимас жылдарын.
Техникум бітіргенннен кейін Қызылордаға оралып, №69 қалалық кәсіптік-техникалық училищеге киномеханиктер тобының, яғни оқу өндірісінің шебері болып орналасады. Тағдырдың тоғыстырғаны болар, училищеде байланысшылар оқуын оқитын болашақ жары, ай дидарлы әсем ару Закирамен танысады. Сөз байласып, әскери міндеттін атқаруға аттанады. Ол Челябинск облысының Қарталыдағы әскери бөлімге түседі. Әскери ант қабылдағаннан кейін бөлім басшылығы техникумдағы алған білімін ескерген болуы керек, жас сарбазды клуб меңгерушісі етіп қояды. Сәбит әскери өмірден хатшылықта жүріп партияға өтті, екі жыл азаматтық борышын өтеп, старшина шенімен запасқа шықты. Қарапайым қазақ баласы үшін бұл үлкен жетістік еді. Ол кезде әскери бөлімнің жастар жетекшісі болу жүзден озған жүйріктердің маңдайына бұйыратын. Сәбит сондай өз ортасынан оза шапқан тұлпарлардың санатында болды.
Ол әскерден оралғаннан кейін Закирамен отау көтеріп, Тереңөзек аудандық киножүйелері кеңесінің төрағасы болып жұмысқа орналасты. Бұл қызметке тұруына әскерде хатшы, партия мүшесі болуы ықпал етті. Мұнда жас басшы аудан шаруашылықтарында жергілікті жұмысшылар комитеттерімен бірлесіп, кино қоюды ұйымдастыру, қаладан кинопрокаттан кино алып, жергілікті клубтарға жеткізу, жалпы кино қою саласында халыққа қызмет көрсету жұмыстарымен айналысты. Кеңес үкіметі тұсында кадрларды бағалауға ерекше мән берілді. Бір әскери бөлімнің жетекшісі болған ол Тереңөзек аудандық комсомол комитетінің ұйымдастыру бөлімінің меңгерушілігіне шақырылды. Әскерде жастармен жұмыс жасаған тәжірбиесі ескеріліп, бұл салада 4 жыл еңбек еткен кезінде іскерлігімен көзге түскен жас жігіт обкомкомсомолға да қызметке шақырулар алды. Дегенмен ауданға да жергілікті кадрлар керек деп сырттай қамқорлық танытқан «Сыр елінде болыс көп, ең мықтысы Қонысбек» деп атақты Сырбай ақын жырға қосатын аудандық партия комитетінің бірінші хатшысы Қ.Қазантаев жас С.Отызбаевты комсомол кезінен тәрбиелеп, 1974 жылы аупарткомның ұйымдастыру бөліміне нұсқаушы етіп бекітті. Ол комсомол, партия қызметтерінде жүріп, білімін ұштауды да естен шығарған жоқ. Қызылорда педагогикалық иститутының филология, қазақтың ауыл шаруашылық институтының агрономия факультеттерін бітірді. Әскердің, комсомолдың көрігінен шыққан жас жігіт партиялық жұмысты да ұршықша үйіріп алып кетті. Қ.Қазантаев тәрізді мықты ұйымдастырушының «шекпенінен» шыққан Сәбит осындай болуға тиіс қой. Білікті басшы, қоғам қайраткері Н.Ергешбаевтың да 10 жыл тәрбиесін алды. Қашанда жұмысына асқан жауапкершілікпен қарайтын Сәбит 1978 жылы аудандық партия комитетінің ұйымдастыру бөлімінің меңгерушілігіне жоғарылатылды. Бұл лауазымды қызметін 10 жылға жуық атқарған.
Қызылорда облыстық партия комитеті ұйымдастыру бөлімінің нұсқаушылығына шақырылған кезде облысты қара қылды қақ жарған әділдігімен ел аузына ілінген іскер басшы Еркін Нұржанұлы Әуелбеков басқаратын. Халықтың үлкен сүйіспеншілігіне бөленген, көреген басшының қарауында жұмыс жасау Сәбит үшін үлкен мектеп болды. Оның іскерлігін бағалаған облыс басшысы оны Қармақшы аудандық партия комитетінің екінші хатшылығына жіберді. Үлкен кісінің жолдамасынан кейін Сәбит киелі топыраққа 18 жыл белсенді, қажырлы еңбек етті.
1992 жылдың ақпан айында басқару жүйесі өзгертіліп, әкімшілік басқару жүйесі құрылды. Мен осы жолы Қармақшы ауданына алғашқы әкім болып тағайындалдым. Басқару жүйесі жаңаша, алдағы мақсаттар бұлыңғыр. Елді, халықты біріктіріп, таратпай, жаңа жүйеде басқару кез келген басшының қолынан келе бермейді. Жаңаша талап, жаңаша ұйымдастыру, халықты адастырмай жаңа жолға салу іскердің іскерінің ғана қолынан келер жұмыс. Осы бағыттарға жан-жақты бағдарлай келіп, бұрыннан осы ауданда партия комитетінің екінші хатшысы, облыстық партия комитетінің қызметкері, Тереңөзек ауданының партия комитетінде Қонекең Қазантаевтың тәрбиесінен өткен Сәбитті орынбасарлық қызметке тағайындадым. Осылайша, біз 4 жыл ауданда қатар қызмет жасадық. Он айлап айлық алмаған, зейнетақы көрмеген азаматтардың тағдырын шешіп, халықты азық-түлікпен қамтамасыз етіп, мекеме жұмысын қысқартпай, жұмыс орнын сақтауға көп кұш жұмсадық. Кәсіпкерлер жұмысын жолға қою бағытында күрделі жұмыстарды бірге атқардық.
Сол кезеңде Қармақшы ауданында бірде-бір мекеме жойылмады. Ауданның барлық шаруашылығында дүкендер, тұрмыстық қызмет көрсететін мекемелер, күріш ақтайтын, ұн тартатын, май шығаратын цехтар, наубайханалар ашылып, құс өсірілді. Ақжар ауылында тәулігіне 40 тонна ұн шығаратын зауыт іске қосылды. Барлық шаруашылық аудан орталығынан дүкендер ашып, өз өнімдерін сатты. Осы жұмыстарды ұйымдастырудың басы-қасында Сәбит тікелей жүрді. Ауданда жақсы моральдық-психологиялық ахуал қалыптасты. Мен осындай кадрлармен жұмыс істегеніме мақтанамын. Олардың жұмысын кейінгі ұрпақтарға үлгі етемін.
Мен әкімдікте жүріп 55 жастан зейнеткерлікке шықтым. Сәбит жас болғандықтан өз жұмысын абыроймен жалғастырды. 1995-2005 жылдары аудандық білім бөлімінің бастығы қызметтерін абыроймен атқарды. Бұл жылдар егемен ел өмірінде өтпелі кезең ретінде қалып, жас мемлекетіміз көптеген қиыншылықтарды бастан кешіргені анық. Осындай қалыптасу кезеңінде біліміне тәжірибесі сай Сәбит ауданның барлық елді мекендеріндегі балабақша ғимараттарын мектептердің балансына алдырып, бұзылып, талан-таражға түсуден аман сақтап қалды. Оңтайландыру кезінде бірде-бір мектепті жаптырмады. Әуез мектебін де сақтап қалды. Жылу жүйелерін сақтап, қолдан жағылатын пештер салдырды. Бұл кейін жағдай оңалғанда оңды іс болғаны көрінді. Тек аудан орталығындағы екі орыс мектебін бір мектепке айналдырды. Ол білім бөлімінің басшылығына келгеннен бастап, ауданның білім саласы облыста кеуде тұстан көріне бастады.
С.Отызбаевтың мемлекеттік қызметтегі бай тәжірибесі Қармақшы ауданында кеңінен пайдаланылды десек артық айтпаймыз. Ол 10 жыл білім саласын басқарғаннан кейін 2005 жылы аудан әкімдігінің бағыттауымен жаңа қызмет, аудандық ауыл шаруашылығы және жер қатынастары бөлімінің бастығы болып тағайындалды. Тәжірибелі азамат бұл сыннан да сүрінбей өтті. Бабы болды ма, әлде бағы болды да сол жылы ауданның ауыл шаруашылық саласы облыста 1997 жылдан кейін бірінші рет облыс жеңімпазы болып танылды. Бөлім бастығы С.Отызбаев облыс әкімі И.Адырбековтің «Құрмет граматосымен» марапатталды.
2006 жылдың қаңтар айынан бастап Сырдария ауданы әкімдігінде жаңадан бөлімдер ашылды. Ол ауысу тәжірибесімен туған жеріне келіп, аудандық ішкі саясат бөлімінің бастығы болып тағайындалды. Сәбит бұл қызметтің де жұлдызын жандырғанын бүкіл ел біледі. Ел егемендігі тұсында аудан тарихын тірілтіп, энциклопедия шығаруға тікелей атсалысқанының өзі азаматтық емес пе?! Қашанда халықтың көңілінен шығатын жұмыс жасауға дағдыланған Сәбит аудандық мәслихатқа депутат болып сайланып, өзі оқыған №36 Ә.Тәжібаев атындағы мектептің директорлығына тағайындалды. Басшылықты қолға алғаннан бастап «Сырдария ұрпақтары» қоғамдық қорын құрып, мектептің 60 жылдық мерейтойын айтулы дәрежеде атап өтуге ұжымды жұмылдырды. Қандай қызметтің жалын ұстамасын кішіпейілділігімен, білімдарлығымен ерекшеленетін азамат 2010 жылы зейнеткерлік демалысқа шықса да ұлағатты істерін аудан әкімінің кеңесшісі болып жалғастырды.
Ол өзінің адал еңбегінің арқасында талай марапатқа ие болды. «Еңбекте үздік шыққаны үшін» медалімен, 2 мәрте Елбасының Алғыс хатымен, облыс әкімінің «Құрмет грамоталарымен», 2009 жылы «Үздік мектеп директоры» номинациясымен, облыс құрылғанының 180 жылдығына орай төсбелгісімен және Тәуелсіздіктің 20 жылдығы мемлекеттік мерекелік медалімен марапатталған. Міне, ер тұлғалы, сырбаз азаматтың өнегелі өмір жолы осындай.
Өткен ғасырда өмірге келіп, екі ғасырды бастан өткеріп, екі қоғамда қызмет атқарып, егеменді еліміздің мызғымас іргетасы қалануына, еңбек сіңірген «Сырдария ауданының Құрметті азаматы» Сәбит Отызбаев – осындай азамат. Сәбиттің қоғамға, елге деген адалдығы, өмір жолының тазалығы, қолының, жүрегінің ақтығы, үлкенге үлкендей, кішіге кішідей ибалы қатысы кейінгі ұрпаққа үлгі-өнеге. Сәбиттің осыншалықты абыройлы болуы жұбайы Закираның арқасында деп білеміз. Бір жаман мен бір жақсы немесе екі жаман бір-бірімен қосыла береді. Ал екі жақсыны Құдай қосады. Біздің Сәбит пен Закира Құдай қосқан қосақ. Сәбиттің абыройлы қызмет жасауына Закира үнемі жан-жақты жағдай жасап отырды. Үйдің, ағайын-туыстың, жора-жолдастың мәселелерін өзі шешіп Сәбиттің алаңсыз қоғам жұмысын абыроймен атқаруына жағдай жасады. Ерінің намысын қорғады. Екеуі тату-тәтті өмір сүрді. Екеуі қос аққудай өмір сүріп балалары немерелерінің қызығын көруде. Сәбитті 75 жылдық мерейтойы қарсаңында барлық қырынан жақсы білетін мен жазбасам кім жазады. Мерейтой құтты болсын!
Жақай Бодықбаев,
Сырдария, Қармақшы аудандарының
Құрметті азаматы,
Қызылорда облысының құрметті ардагері
Сырдария, Қармақшы аудандарының
Құрметті азаматы,
Қызылорда облысының құрметті ардагері
