Егер ата-ананың немесе жақын туыстарының бірі балалық шағында сөйлеу қиындықтарын бастан кешірген болса, балада да осындай жағдай қайталануы мүмкін. Бала есту қабілеті төмен болған жағдайда, сөйлеуді үйренуі қиындайды. Бұл себепті ерте анықтап, маманға жүгіну қажет. Мидың сөйлеу орталығының дұрыс дамымауы немесе жүйке жүйесінің бұзылулары да тілдің кешігуіне әсер етеді. Баланың жиі күйзеліске түсуі немесе отбасындағы эмоционалдық тұрақсыздық оның сөйлеу қабілетіне кері әсер етуі мүмкін. Аутизм немесе басқа даму ерекшеліктері бар балаларда қарым-қатынасқа түсу және сөйлеуді үйрену қиындықтары кездесуі мүмкін.

   

Бала өзіне сенімсіз болса немесе сөйлеген кезде жиі түзету алса, ол сөйлеуден бас тартуы мүмкін. Егер баламен жеткілікті деңгейде сөйлеспесе немесе ол сөйлеуге қажетті ынталандыру алмаса, оның тілі баяу дамиды. Теледидар мен гаджеттердің шектен тыс пайдаланылуы: Экран алдындағы уақыттың көп болуы баланың тікелей қарым-қатынасқа түсуіне кедергі келтіреді. Ата-аналар мен құрдастарымен жеткіліксіз қарым-қатынас та тілдің шықпауына кері әсерін береді. Баланың сөздік қорының дамуы үшін оның ата-анасымен, бауырларымен және құрдастарымен жиі сөйлесуі маңызды.

   

Егер бала белгілі бір жасқа дейін сөйлемесе немесе сөздік қоры өте аз болса, логопед, дефектолог, невролог немесе психолог мамандарына жүгіну қажет. Ерте диагностика және дұрыс терапия тілді дамытуға көмектеседі. Баламен жиі сөйлесу, оның жауап беруін күту. Оған ашық сұрақтар қойып, өз ойын еркін жеткізуге мүмкіндік беру. Күнделікті өмірде қолданылатын заттардың атауларын айтып отыру. Баланың сөздерін қайталап, оны сөйлесуге ынталандыру. Сөйлеуді дамытуға арналған ойындар мен жаттығулар (мысалы, жаңылтпаштар, тақпақтар, әуендер) баланың тілін жетілдіруге көмектеседі. Көрнекі құралдарды қолдану (суреттер, карточкалар) сөздік қорын кеңейтуге ықпал етеді. Қуыршақ театры, рөлдік ойындар арқылы балаға сөздік қорын қолдануға мүмкіндік жасау. Экран алдындағы уақытты қысқартып, оның орнына баланы белсенді қарым-қатынасқа тарту қажет. Теледидар қарағанда да балаға сұрақ қойып, онымен бірге талқылау жүргізу.

 Баланы сөйлесуге ынталандыру үшін мақтау, көтермелеу әдістерін қолдану маңызды. Баланың айтқан әрбір жаңа сөзін мадақтау арқылы оның сөйлеуге деген қызығушылығын арттыру. Онымен бірге кітап оқу, оқыған әңгімені бірге талқылау.

 

Бала тілінің баяу дамуы әртүрлі факторларға байланысты болуы мүмкін. Дегенмен, уақытылы шара қолдану арқылы оның сөйлеу қабілетін жақсартуға болады. Ең бастысы – ата-ананың шыдамдылығы мен дұрыс әдістерді қолдануы.Мамандардың көмегімен және қолайлы орта қалыптастыру арқылы бала тілінің дамуын ынталандыруға болады. Ата-аналар мен тәрбиешілер балаларға жеткілікті түрде тілдік орта қалыптастырып, олардың дамуына белсенді түрде көмектесуі қажет. Бала өз ортасынан жеткілікті деңгейде қолдау алса, оның сөйлеу қабілеті тез дамиды және ол өз ойын еркін жеткізе алатын болады.