Елдегі жағдай: Үрейден үміт басым

«...Өз басым оқиғалардың алғашқы күндеріндегі Қ.Тоқаев­тың көздерін ұмытқам жоқ. Ол жанарда өзінің тарихи миссия­сы үшін үрей де, алаң да, қобалжу да, үміт те, бәрі тұрды. Адамның жанары ешқашан алдамайды». Ақын Ақберен Елгезек әлеуметтік желідегі жазбасында кез кезген медальдің Аверс және Реверс жағы секілді екіжақты талдау жасап, еліміздегі жағдайды саралапты. Иә, адам қаншалықты өзгеруге тал­пынғанымен оның бар болмысын жанары әшкерелеп береді. Сондықтан жаңа жылдан кейінгі мемлекеттегі толқу әрбір адам­ның көзінен үрей көрсетті. Ал бәрі қалыпқа түсе баста­ғанда жанарлардағы үрейді үміт басты. Енді осы үрей мен үміт­тің аралығын саралап көрелік.

Бағаның шарықтауы шыдамға селкеу түсірді

Біз бұған дейін де газетімізде азық-түлік, құрылыс материалдары, жанар-жағармай, газдың қымбаттауына қатысты сараптамалық материалдарды жазған болатынбыз. Әсіресе, пандемияның, девальвация, нарық­тық экономиканы сылтау етудің салдары бай-бағлан мен қарапайым халық арасын алшақтатты. Тиісінше, алқымнан алған қым­батшылық жыл артқан сайын қа­лың бұқараны қажытты. Баға бағамына тоқтау болмаса, халықтың ашынатыны айқын еді.

Мәселен, өткен жылы бір айдың ішінде азық-тү­лік тауарлары – 0,1%, азық-түлік емес тауарлары – 0,6%, ақылы қызметтер 0,7% жоғарылаған. Тиісінше, бағаның өсуі құс етіне – 2,3%, қарақұмық жармасына – 1,7%, сиыр етіне – 1,6%, жылқы етіне – 1,4%, қаймаққа – 1,2%, пастерленген сүтке, айранға, сүзбеге, құмшекер қантқа – 1,1%-дан, макарон өнімдеріне – 1%, сары майға, нанға – 0,9%-дан, ұнға – 0,8%, кондитерлік өнімдерге – 0,7%, күнбағыс майына, ірімшікке, шошқа етіне 0,6-%-дан белгіленген. Темекі өнімдері де 0,5% қымбаттаған. Яғни, бір айдың ішіндегі өсімнің өзі қа­рапайым халықты титықтатып, қалтасындағы барын беруге мәжбүрледі. Тіпті, қымбатшылықтан қажыған жұрт азық-түліктің өзін несиеге алатын жағдайға жетті. «Kaspi Red» арқылы азық-түлік ақшасын бөліп төлеп, тамақтан ас өткізді.

Шынтуайтында, қымбатшылықтың белең алған тұсы нақ осы шақ, яки қыс мезгілі. Өйткені, ала жаз­дайғы өнімдер қысқа дейін сақталып, осы бір шақта қымбатқа сату бізде үрдіске айналған. Бір ғана мысал, екінші нан саналатын картоптың келісі өткен жылдың жазында 150-160 көлемінде болатын. Ал жа­ңа жылға дейін 220 теңгенің үстіне шықты. Бұдан бөлек, құрылыс материалдарының шарықтауына да шектеу болмады. Бұрындары 50 мыңды місе тұтып, керегіңді алуға болатын тұғын. Қазір құрылыс базарларына кемі 200-300 мыңсыз кіре алмайсың. Оның өзі аздық етуі мүмкін.

Міне, осының бәрі жиналып, шыдам­ға селкеу тү­сірді.

Мәселенің мәнісі...

Енді көпшіліктің қатты наразылығын ту­дыр­ған жанар-жағармай мен газ бағасына тоқталсақ. Иә, «По талонам» жазуын жанармай бекеттерінен жиі байқайтын болдық. Осылай жазылғанын көргеннен-ақ жанармай бағасының қымбаттайтынын сезесің. Бұған үйреніп кеткендей де едік. Осы саламен айналысатын кәсіпкерлер де 1-2 күн жанармайды халыққа талон арқылы беріп, «тапшылықты» қолмен жасап, артынша бағаны өсіріп қоя салады. Нәтижесінде, дизель жанармайының бағасы бензиннен асып түсті. Бензин бағасында да тұрақтылық жоқ. Ал өткен жылдың басында сұйық газ литрінің бағасы 60-70 теңге ара­лығында болған. Автокөліктерге газды орнатып ал­ғандар осы бағаның тиімділігін көрді. Ал көпшілік көліктеріне жаппай газ орнатып, тұтынушылар саны арқан еді, айналасы 6 айдың ішінде сұй­ық газдың бағасы 110 теңгенің үстіне шықты, яғни, еселеп артты.

Негізі, дәйектерге сенсек, Қазақстан жылына 7-8 млн тонна газ өндіреді екен. Оның 10-15 пайызы ішкі рынокты қамтамасыз етуге жетеді. Демек, өзімізді-өзіміз арзан газбен қамтамасыз етуге қауқарлы екеніміз айқын. Тіпті, газдың зауыттардан шыққан бағасы әл­деқайда төмен көрінеді. Монополистер мен алып-са­тарлардың газды елге жеткізгенше ба­ғасы бірден ша­рықтап шыға келеді. Оның үстіне олар зауыттан газды литрлеп емес кубпен алатыны тағы бар. Одан ұт­паса, ұтылмасы анық. Мәселенің мәнісі осында. Сондықтан газдың тұтыну бағасын негізсіз көтеріп, ха­лық­ты титықтатқаны жөн емес. Бұл ретте, елдегі бейбіт шерудің нәтижесінде газ ба­ғасы бұрынғы қалпына кел­ді. Яғни, облыс төңі­регінде сұйық газ бағасы 60-65 тең­геге түсті.

Ел бірлігі бәрінен маңызды

Соңғы жылдардағы жаңа жыл сайын қазақ елі түрлі қиындықтарға тап болуда. Ал бұл жолы елдігіміз сынға түсіп, табыс жылы болады деген барыс жылының ал­ғашқы күндерінде іргелі елдің бірлігі таразыға түсті. Бейбіт ше­ру болды. Жаңаөзеннен бастау алған шерулер әрбір өңірде қолдау тауып, оның ар­ты террорлық терактіге ұласты. Жаппай тәр­тіпсіздік салдары мемлекетке аса ауқымды шығын келтірді. Елімізде төтенше жағдай ен­гізіліп, соның аясында жағдай тұрақталып, қалыпқа келтірілді.

Енді бұл кезең сабақ алатын сәт. Тәуел­сіздік ал­ған 30 жылдың ішіндегі жеткен жетіс­тікті жоққа шығар­масымыз анық. Десе де ашын­ған ел билікке базынасын білдірді. Кез келген мәселе шешімін табары белгілі, бі­рақ баршамыз ел бірлігі бәрінен маңызды екенін ұмыт­пағанымыз абзал.

Бүгінде жағдай тұрақтала бастаған соң көпшілік, қоғам қайраткерлері, қоғам белсенділері, зиялы қа­уым өкілдері жұрт­шы­лықты сабырға шақырып, тату­лыққа үндеуде. Ең алдымен, Мемлекет басшысы Қ.Тоқаев «Тәуелсіздік тарихында біз алғаш рет аса күр­делі және қатерлі кезеңге тап болдық. Ел басына түскен осындай сынақты қайыспай, біртұтас ел болып еңсере білдік. Енді біз мұндай жағдайға ешқашан жол бермеуіміз қажет» деп атап өтті. Ынтымақ, бір­лікке қатысты аудан азаматтары да өздерінің пікірін білдіруде. Облыстық мәслихат депутаты Расул Есенов «2022 жыл еліміз үшін аса маңызды қоғамдық-саяси оқиғалармен басталды. Әлем назары елімізге ауған сындарлы кезеңде Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаевтың бастамасымен нақты шешімдер қабылданып, елдегі тұрақтылық қамтамасыз етілді. Біз осындай қиын әрі күрделі кезеңде Ел Президентінің бас­тамаларын қолдап, бірлік, ынтымақ, се­нім­ді диалог ұғымдары аясында топтасуымыз қажет. Өйткені, елдің бірлігінен асқан құндылық жоқ» дейді. Ал аудандық мәслихат депутаты Ғалия Жаңабаева «Қазақ – бұдан да қиын кезеңді басынан өткерген халық. Бірақ біз қай кез болмасын бірлігінен ажырамаған елміз. Елдігіміз де, құндылығымыз да бірлікте» деп талай қиындықтан өткен халықтың бұл кезеңді де еңсеретініне сенім артады.

Расында, ел іргесіне іріткі түссе, халықтың құты қа­шатыны сөзсіз. Ал қандай қиындық бол­масын мыз­ғымас бірліктің арқасында ең­серіледі. Оның артында ұлттық мүдде, ел­дік, егемендік тұрғаны айқын. Біздің күшіміз бірлікте.

Ердос БЕРКІНБАЕВ