Бұл сайлау – ауданымыз үшін аса маңызды

Саяси маңызды науқан – аудан әкімін сайлаудың пилоттық жобасы Сырдария ауданында өткізілетін болғандықтан, халыққа сапалы ақпарат тарату жұмыстарын әр газет сайын ұйымдастырып отырмыз. Өйткені бұл сайлаудың ауданымыз үшін маңызы жоғары. Жергілікті халық бірінші рет аудан әкімін тікелей сайлап, өз таңдауын жасамақ. Осы ретте Сырдария аудандық сайлау комиссиясының төрағасы Балшекер Сұлтанбекқызы Өтегеновамен сұхбаттасып, бірқатар сұрағымызға жауап алдық.

– Балшекер Сұлтанбекқызы, Президент биыл республика бойынша 45 аудан, облыстық маңызы бар қала әкімдері сайланатынын жеткізді. Сыр өңірінде 2 ауданда сайлау өтетіні белгіленді. Жер­гілікті депутаттар неліктен Сырдария ауданына таңдау жасады деп ойлайсыз?

– Сырдария ауданы – бірлігі бекем, тірлігі көркем, әркез ауызбірлігі жарасқан өлке. Аудан халқы үнемі ұтымды іске ұйыса біліп, «бір жағадан бас, бір жеңнен қол шығарып», татулықты ту етіп келеді. Міне, осындай халықтың ауызбірлігі ескеріліп, аудан әкімінің сайлауын өткізуге Сырдария ауданы таңдалды деп есептеймін. Оның үстіне «Ырыс ынтымаққа жолығады, береке бірлікпен толығады» де­мекші өткен сайлауларда аудан халқы бір­ліктің жарқын үлгісін көрсете білді.

– Сіздің сайлау жүйесінде ұзақ жылғы тәжірибеңіз бар. Бүгінгі күні аудандық, учаскелік комиссия мүшелері пилоттық сайлауды өткізуге қаншалықты дайын?

– Әлбетте, сайлау өткізу – өте жауапты қызмет. Әрбір сайлаушының таңдау құқығын ескере отырып, науқанды әділ әрі заң талаптарына сай өткізу – біздің басты міндетіміз.

Аудан бойынша 19 сайлау комиссиясы бар. Комиссия мүшелерінің саны – 127. Қазіргі таң­да комиссия құрамы толықтырылған және әр­бір комиссия мүшелерінің білімі жоғары, тәжірибелі. Комиссия мүшелерінің сайлаудағы тәжірибесі – 99,1 пайыз. Ақпарат ретінде білім беру ұйымдарында 10 (55%), мә­дениет нысандарында 8 (45%) сайлау үйі орналасқанын айтып өткім келеді.

ҚР Президенті жанындағы Мемлекеттік бас­қару академиясының Қызылорда облысы бойынша филиалы мамандарымен бірлескен оқыту жүргізілді. Сайлау процесінің негізгі заңнама шеңберінде өтуіне қатысты аудандық про­куратура және полиция бөлімінің басшылары түсіндірме жұмыстарын жүргізді. Арнайы спикерлер сайлау заңнамасын сақтау, құ­жат­тамаларды толтыру, үгіт кезеңінде заң бұзушылықтарды болдырмау, байқаушылар және сенім білдірген азаматтармен жұмыс жүр­гізу, мүгедектігі бар азаматтарға қолайлы жағ­дай жасау тақырыптарында дәріс оқыды.

– Учаскелердің талапқа сай жаб­дық­талуы мен сайлауға дайындық процесі жөнінде айтсаңыз.

– Учаскелерге талапқа сай қажетті құрал-жаб­дықтар алынған. Соңғы сайлаулардың тә­жірибесіне сәйкес проблемалық сайлау учаскелері жоқ. Сайлауға қатысатын мүм­кін­шілігі шектеулі азаматтардың жалпы саны – 299. 18 сайлау үйіне олардың кедергісіз кіріп-шығуы үшін талапқа сай пандустар және көз мүгедектеріне арналған құрылғылар ор­натылған.

Барлық сайлау үйі бірінші қабатта орна­ласқан және қолжетімділік картасына ен­гізілген. Бюллетеньді толтыру үлгісі көрсе­тілетін аудиоматериал да учаскелерге таратылатын болады. Учаскерлердің талапқа сай болуы күнделікті басты назарда.

– Аудан әкімдеріне үміткерлер қалай сайланады? Басты ерекшелік неде?

– Әрине аудан әкімі лауазымы саяси қызмет бол­ғандықтан кандидаттарға қойылатын арнайы талаптар бар. Кандидаттың еңбек өтілі бойынша талаптардың 11 нұсқасы белгіленген. Біріншіден, кандидаттың жасы 25-тен асуы керек және жоғары білімді азамат болуы тиіс. Сондай-ақ саяси қызметшілерге қойылатын ар­найы біліктілік талаптарына сай болуы, арнайы тек­серудің оң нәтижесін алуы қажет. Талаптар толық сақталғаннан кейін аудандық сайлау ко­миссиясы кандидаттарды тіркейді. ҚР «Жергілікті мем­­лекеттік және өзін-өзі басқару туралы» заңының 36-2 бабына сәйкес әкімдер 4 жылға сайланады.

– Сайлауға құжат тапсырған кандидаттар туралы айтсаңыз. Олардың білім деңгейі мен ма­мандығына қатысты талдау жүргізілді ме?

– Сайлау күнтізбесіне сәйкес 5 қазан күні жер­гілікті уақыт 18.00-де кандидаттардың ұсыным құжаттарын қабылдау аяқталды. Ал 10 қазан жергілікті уақытпен сағат 18.00-де кандидаттарды тіркеу аяқталды. Аудан бойынша барлығы 3 кандидат ұсынылды, оның ішінде 1-еуі – саяси партия атынан, 2-еуі – өзін-өзі ұсыну тәртібімен. Яғни бәсекелестік бойынша 1 орынға 3 адамнан келді. Кандидаттардың орташа жасы 45 жас болса, ал ең жасы – 39 жас­та, ең үлкені – 60 жаста. Үміткерлердің ішінде әйел азаматшалар жоқ. Кандидаттардың 1-еуі қазіргі әкім қызметінде және 2-еуі мемлекеттік қызметкерлер. Мамандығы бойынша 1-еуі – экономист, инженер, 1-еуі – заңгер, экономист және 1-еуі – құрылысшы. Ұсынылған 3 кандидат та тір­келді. 10 қазан жергілікті уақыт 18.00-ден кейін кандидаттар үшін үгіт кезеңі басталды.

– Үгіт-насихат жұмыстары барысында кандидат нені ескеруі керек? Сай­лаушылармен кездесу орындары белгіленді ме? Осы бағыттарға тоқ­талып өтсеңіз?

– ҚР Сайлау туралы Конституциялық заңы­ның 27-бабына сәйкес кандидаттар үгіт кезеңінде телеарна, радио, мерзімді баспасөз басылымы арқылы үгіт жүргізе алады. Бір ерекшелігі, кандидаттардың өз сайлау қорлары болмайды. Кандидаттар үшін арнайы шығыстар мөлшері бе­кітілді. Әр кандидатқа 420 мың теңге белгіленді. Ол БАҚ-қа шығу, үгіт материалдарын шығару және көліктік шы­ғыстарға бағытталады.

Кандидаттар үшін сайлаушылармен кездесу орындары мен үгіт материалдарын орналастыратын орындар белгіленді. Ауданда үгіттік баспа материалдарын орналастыру үшін Сырдария ауданы әкімдігінің 2020 жылғы 27 қарашадағы №264 қаулысымен 19 орын бел­гіленген. Оның ішінде, 15 стенд, 4 тақта орнатылған. Сайлау науқанында ОСК-ның бильбордтарын орнату үшін 18 орын белгіленген. Аудан халқы үшін көрнекі жерлерге бильбордтар ілініп, БАҚ арқылы сайлаудың негізгі ерекшелігі туралы түсіндірме материалдар жариялануда.

– Сайлаудың әділ өтуі әрине сайлаушыларға байланысты. Бүгінгі күні ауданда қанша сайлаушы бар? Олар үшін арнайы мүмкіндіктер қарастырылған ба?

– Ауданда ұйымдастырылатын пи­лот­тық сайлауда тек сол аумақтың тұрғын­дары кандидаттарға дауыс бере алады. Аудан халқының саны 38025-ды құрайды, оның 22644-і сайлауға қатысады.

– Сайлаушылар тізімдеріндегі өзіңіз туралы деректерді қалай тексеруге болады?

– Сырдария ауданының тұрғындары saylau.orda.gov.kz сайтына кіріп, ЖСН нөмірін теру арқылы өз учаскесін оңай таба алады. Сервисте учаскенің нөмірінен бастап комиссия құрамы мен мекен-жайы және байланыс деректері көрсетілген. Мұнан бөлек, сайлаушылар үшін 109 бірыңғай байланыс орталығы да жұмыс істейді. Диспетчерлер аудан әкімінің сайлауына қатысты тұрғындардың сауалдарына жауап береді.
Әрбір азамат өзі туралы деректерді тексеруге құқылы. Сайлау учаскелерінде сайлаушылар дауыс беру күніне 15 күн қалғанда сайлаушылар тізіміне өздері туралы енгізілген деректердің дұрыстығымен таныса алады. Сайлаушылар тізіміне түзетулер енгізу немесе сайлаушылар тізіміне енгізу қажеттігі туралы өтініштерді сайлау комиссиясы өтініш келіп түскен күні қарайды.

Қорытындылай келе, айтарым 5 қараша – ауданымыз үшін өте маңызды күн. Еңбек пен елдікті егіз ұғым деп білген, ауызбіршілігі бекем аудан халқы егеменді еліміздің, ауданымыздың еңсесін көтеруге және әлеуметтік-экономикалық әлеуетін дамытуға лайықты азаматқа таңдау жасайды деген сенім бар. Ел аманатын арқалап, ел-халқыңа қызмет жасаудан артық мәртебе жоқ.

Сұхбаттасқан
Ақтөре ИБРАГИМҰЛЫ