Қылмыстық процестің үш буынды моделі қалыптасты

Мемлекет басшысының Жолдауында көрсетілген міндеттемеден кейін 2020 жылдың 19 желтоқсанында «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық ак­тілеріне азаматтардың құқықтарын қор­ғауды және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылды күшейтУ мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Заң қабылданып, 2020 жылдың 31 желтоқсанында қолданысқа енгізілді.

Жаңа заңға сәйкес қылмыстық процестің үш буынды моделі қалыптасты. Енді полиция қылмысты ашады, оған қатысты тұлғаларды анықтайды, дәлелдерді жинақтайды және бекітеді. Прокурор жинақталған дә­лел­демелерге тәуелсіз баға беріп, азаматтардың құқық­тарының бұзылуына тосқауыл қояды, азаматтардың қыл­мыстық процестің орбитасына заңсыз тартылуына жол бермейді, сотта мемлекетті айыпты қолдайды. Ал сот органы қылмыстық қудалау органы қызмет­керлерінің әрекеттеріне түскен шағымдарды қарайды және түпкілікті шешім қабылдайды.

Аталған қылмыстық процестің үш буынды моделі – азаматтардың құқықтарының дер кезінде қорғалуын қамтамасыз етеді және жоғарғы халықаралық стандарт­тарға жауап береді. Осы орайда, жаңа заңға сәйкес прокуратураның функционалдық міндеттері күшейтіліп, қылмыстық про­цес­тегі негізгі шешімдер прокурордың келісімімен және бектітумен қабылдануда. Енді «күдікті» деп тану, әрекетін саралау, тергеп-тексеру мерзімін үзу туралы шешімдер прокурордың келісімімен жасалады.

Сондай-ақ прокурор айыптау актісін, бұйрықтық іс жүр­гізуді, теріс қылық хаттамасын және қылмыстық істі тоқ­тату туралы қаулысын бекітеді. Жаңа жоба қадағалау ор­гандарына бірқатар жүктемелерді артып отыр. Қазіргі күні прокуратура құқық қорғау органдарымен тығыз байланыста. Бұдан бөлек, жаңа заң аясында қылмыстық іс жүргізудің электронды форматы 100 пайызға жеткен.

Бүгінгі күнге жаңа заң аясында аудан прокуратурасымен 35 тұлғаға қатысты «күдікті» деп тану, 3 тұлғаның іс-әрекетін саралау, 30 қылмыстық істің тергеп-тексеру мерзімін үзу туралы қаулылармен келісті. 37 қылмыстық істі сотқа жолдап, 76 қылмыстық іс бойынша тоқтату туралы қаулыларды бекітті. Аудандық прокуратура жаңа заңның сақталуына бағытталған кешенді іс-шараларды атқаруда.

Ж.Сиха,

Сырдария аудандық

прокуратурасының прокуроры