Тіршілік тынысы Tirshilik-tynysy.kz ақпараттық агенттігі
» » РУХАНИ СІЛКІНІС

РУХАНИ СІЛКІНІС


Елбасы Н.Ә.Назарбаев өзінің «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» ат­ты мақаласында 2025 жылға қарай қазақ тілін латын графикасына біртіндеп көшіру бастамасын көтеріп, бүгінде соған дайындық жұмыстары жүруде. Қазақ әліпбиін реформалау – замана көшіне ілесудің басты тетігі. Сондықтан Мемлекет басшысы әлемдік тәжірибелер, ішкі және сыртқы тарихи-саяси жағдайларды ескеріп, осындай қадамға алып келді. Бұл ұлттық санамызды жаңартып, қоғамға рухани серпін беріп, заман көшіне ілесуге жасалған игі қадам деуге болады.
Негізі, латынға көшуде сәл кейін қалған секілдіміз. Бүгінде Әзірбайжан мемлекеті латын әліпбиіне бірден көшіп, жаңа технология тілін үйреніп қалды. Ал көршілес Өзбекстан осыдан он жыл бұрын мек­теп­терді латыншаға көшіріп, заман тіліне бейімделген. Оларға енді онша қиындық келмейді. Бұл реформа бізге де қиындық тудырмасы анық. Өйткені, біздің тарихымызда қаріп, жазу ауыстыру қазақ жерінде жиі болып тұрған. Мәселен, қазақ тарихында руникалық жазудан бөлек, соғды хаты, хорезмдік хат болған. Орта ғасыр кезінде көне ұйғыр жазуы қолданылған. Қазақ әліпбиі бұдан бұрын да латын қарпімен жазылған. Демек, мұндай реформалардан өткен елімізге бұл да үлкен сілкініс беретіні анық. Мұны меңгергенде бүгінгі техника тілін де түсіну қиындық тудырмайды.
Латын әліпбиіне көшу бүгінгі таңда жастар тарапынан қолдауға ие. Өйткені, қазіргі жастар кемел келешекте латынды меңгергеннің болашағы бар екенін ұғынып, мұның қарым-қатынас пен жұмыс тіліне айналатынын біледі. Қазірдің өзінде осыған бетбұрыс жасалып, латынды үйренуге деген талпыныс көңіл қуантады.
Жалпы, латын жазуы қолданысқа оңай, иге­руге ыңғайлы. Оған қоса, жараты­лыс ғылымдары жағында да қолда­ныста дәлділігі мен ептілігін дүние жүзінің өмір тәжірибесі дәлелдеді. Яғни, латын әрпіне көшуді қазіргі қа­жеттілік деп есептеу керек. Сондай-ақ, рухани құндылықтардың түпқазығы екенін білген жөн.

Е.БЕРКІНБАЕВ
RÝHANI SILKINIS
Elbasy N.Á.Nazarbaev óziniń «Bolashaqqa baǵdar: rýhanı jańǵyrý» at­ty maqalasynda 2025 jylǵa qaraı qazaq tilin latyn grafıkasyna birtindep kóshirý bastamasyn kóterip, búginde soǵan daıyndyq jumystary júrýde. Qazaq álipbıin reformalaý – zamana kóshine ilesýdiń basty tetigi. Sondyqtan Memleket basshysy álemdik tájirıbeler, ishki jáne syrtqy tarıhı-saıası jaǵdaılardy eskerip, osyndaı qadamǵa alyp keldi. Bul ulttyq sanamyzdy jańartyp, qoǵamǵa rýhanı serpin berip, zaman kóshine ilesýge jasalǵan ıgi qadam deýge bolady.
Negizi, latynǵa kóshýde sál keıin qalǵan sekildimiz. Búginde Ázirbaıjan memleketi latyn álipbıine birden kóship, jańa tehnologııa tilin úırenip qaldy. Al kórshiles О́zbekstan osydan on jyl buryn mek­tep­terdi latynshaǵa kóshirip, zaman tiline beıimdelgen. Olarǵa endi onsha qıyndyq kelmeıdi. Bul reforma bizge de qıyndyq týdyrmasy anyq. О́ıtkeni, bizdiń tarıhymyzda qarip, jazý aýystyrý qazaq jerinde jıi bolyp turǵan. Máselen, qazaq tarıhynda rýnıkalyq jazýdan bólek, soǵdy haty, horezmdik hat bolǵan. Orta ǵasyr kezinde kóne uıǵyr jazýy qoldanylǵan. Qazaq álipbıi budan buryn da latyn qarpimen jazylǵan. Demek, mundaı reformalardan ótken elimizge bul da úlken silkinis beretini anyq. Muny meńgergende búgingi tehnıka tilin de túsiný qıyndyq týdyrmaıdy.
Latyn álipbıine kóshý búgingi tańda jastar tarapynan qoldaýǵa ıe. О́ıtkeni, qazirgi jastar kemel keleshekte latyndy meńgergenniń bolashaǵy bar ekenin uǵynyp, munyń qarym-qatynas pen jumys tiline aınalatynyn biledi. Qazirdiń ózinde osyǵan betburys jasalyp, latyndy úırenýge degen talpynys kóńil qýantady.
Jalpy, latyn jazýy qoldanysqa ońaı, ıge­rýge yńǵaıly. Oǵan qosa, jaraty­lys ǵylymdary jaǵynda da qolda­nysta dáldiligi men eptiligin dúnıe júziniń ómir tájirıbesi dáleldedi. Iаǵnı, latyn árpine kóshýdi qazirgi qa­jettilik dep esepteý kerek. Sondaı-aq, rýhanı qundylyqtardyń túpqazyǵy ekenin bilgen jón.



E.BERKINBAEV
25 қыркүйек 2018 ж. 592 0