Суретшінің шығармашылық әлемі

«Тереңөзек таланттардың өлкесі» деп ауданның бас­ ақы­­ны Мұхтар Сақтапов жырлағандай, туған елден түлеп ұш­­қан небір талан иелері – әркез жерлестерінің мақ­та­ны­шы.­ Қазақстан Суретшілер одағының мүшесі Шах­мұрат Сейіт­мұратов – өнер өлкесінде өзіндік қол­таңбасын қалып­­тастырған тұлға. Бүгінде жерлестерінің мақтаны­шына ай­налған суретшінің қолынан шыққан туындылары көп­­теген көрмеге қойылып, лайықты бағасын алып келеді.

Апта ағымында аудандық тарихи-өлке­тану музейінің ұйымдастыруымен тағы­лым­ды іс-шара өтті. Суретшінің шығарма­шы­­лығына арналған көрмені тамашалауға өнер майталмандарымен қатар, кенттің арда­герлері, ел ағалары, жастар өкілдері қа­тысты.

Қылқаламның құдіретін бала кезінен танып білген суретші Шахмұрат Сейітмұ­ратов – 1952 жылдың төл перзенті. Асқар Тоқмағамбетов ауылында дүниеге келген. Жастайынан шығармашылыққа жаны жақын азамат Алматыдағы Н.Гоголь атын­­­дағы суретшілер училищесін «өте жақ­сы» деген дип­лом­дық картинамен бі­тірген. Жас суретші алғашқы еңбек жолын 1973 жылы Қызылорда қаласындағы облыс­тық сурет­шілер мекемесінде бастайды. Ал­ғашқы еңбек жолы басталысымен облыстық, республикалық, бүкілодақтық көрме­лерге қатысады. 22 жасында СССР жас суретшілер бірлестігіне мүшелікке қабылданып, Қазақстан Суретшілер ода­­­ғы­ның стипендиаты атағын алады. Шы­ғармашылық жетістіктері үшін Қазақ­стан ЛКСМ Орталық Комитетінің Құрмет грамотасымен марапатталды. 1981 жылы Мәскеудегі Суретшілердің Бүкілодақтық Симпозиумына қатысты. 2004 жылы Оң­­түстік Қазақстан облысында өткен Тұрар Рыс­құловтың 110 жылдығына арналған су­ретшілердің көрмесінде бас жүлденің иегері атанды.

Суретшінің әкесі Сейітмұрат Ембергенов – ауданда мәдениет саласына еңбегі сіңген азамат. Ақындығымен, өнерге деген шын жанашырлығымен танылған Сейітмұрат ағай аудандағы тарихи-өлкетану музейінің негізін қалады. «Тектіден текті туады» дегендей, текті ұрпақтың жалғасы Шахмұрат Сейітмұратовтың бүгінде әкесі бас болып негізін қалаған музейде 60-қа жуық картиналары сурет галлереясының сәнін келті­ріп тұр. Негізгі туынды ретінде 2000 жылы бұрын музей төріне ілінген «Мәңгілік» картинасы ерекше әр беріп тұр. Ауданға келген меймандар ең алдымен елдің тарихымен танысу үшін музейге бас сұққанда ең алдымен осы картинаға тамсана да, таңғала қарап, суретші қылқаламының құ­діретін сезінеді. Күллі Қазақ елінің тарихына тіл бітіре суреттелген алып картина тәуелсіз еліміздің қалыптасу кезеңінен бастап, Мәңгілік елге айналуға дейінгі ара­лықты қамтып, адамның санасын шек­сіз­дікке еріксіз иландырады.

Саналы ғұмырын сурет өнеріне арнаған азамат туралы жылы лебіз білдірген аудан әкімінің орынбасары Димаш Байдушев жерлесіміздің көрмесі алдымен облыс ор­талығында өткенін, онда өнер иесі туралы керемет жылы лебіздер айтылғандығын айтты. Әркез елге келгенде туған ел­дің перзентін аудан жұртшылығы қуаныш­пен қарсы алатындығын айтып, аудан бас­шы­лығының құттықтауын, сый-сыяпа­тын табыс етті.

Шығармашылық көрмеде сөз алған мә­дениет саласының майталманы, аудан­дық музейді жиырма жыл басқарған Алма Бақтиярова ең алдымен есімі ауданға бел­гілі Сейітмұрат Ембергенов туралы айтуды жөн көретінін айтты.

– Шахмұрат Сейітмұратұлын айтпас­тан бұрын осындай азаматты дүниеге кел­тірген Сейітмұрат аға жайлы айтқым келіп тұр. Сырдария ауданының киелі қара­ша­ңырағы – ол аудандық тарихи-өлкетану музейі. Оны оқушылардан бастап, аға ұр­пақ өкілдері де жақсы біледі. Айтуға оңай болғанымен, музей өзі киелі шаңырақ – жабық мекеме, ғылыми орталық. Бүкіл ау­данның, елдің тарихын зерделейтін, ау­дандағы қырық мың халықтың, соның тең жартысының еңбектері осында бар десем артық айтқандық болмас. Музейді ашатын кезде қаржы тапшы, ғимарат болса да жоқ болатын. Сейітмұрат ағай – жергілікті әкімдіктің есігін жағалап жүріп, үй салып беруді, қайткенде де музей ашу керектігіне атсалысқан азамат. Сол жылдары «Қалжан ахун» шаруашылығын басқарған А.Құлбаев «Тұрғын үй – 1991» бағдарламасымен тегін музей ғимаратын салып берді. Содан соң қосымша ғимараттар салынып, музей жұмысын жанданды. Жәдігер жинау оңай шаруа емес. Музейдің көркін ашатын экспонат болмаса атын да сақтай алмайды. Сондықтан алғашында кемінде 3 мыңдай жәдігер керек болды. Сейітмұрат ағай әр­бір үйді, елді мекенді жағалап жүріп құнды жәдігер жинап, музейдің негізін қалады. Міне, 30 жылдан бері халыққа музей қыз­мет етіп келеді.

Сырдария ауданының халқы осындай азаматтарымызды, елге еңбегі сіңген, еш жерде өзін жарнама етпейтін, өзін көр­сетпейтін, өзін мақтап, дәрежелемейтін адам­дардың да қадір-қасиетін де біліп жү­руі керек деп ойлаймын. Қазір музей дамыды. Жәдігерлер қосылып жатыр. Менің өзім 10 мыңнан астам экспонат жинап өт­кіздім. Енді музейді жастарға беріп жатырмыз. Қазір музейге жас басшы келді. Салтанат Қуандықовамен бірге 15 жылдай қызмет еттік. Жас та болса өзін көрсете білген Салтанаттың еңбегі бағаланып, қыз­метте жоғарылады. Музей жас мамандармен толығуда. Аға буын өкілдерінің жұ­мысын жалғастыруда.

Бүгінгі кештің иесі Шахмұрат Сейітмұ­рат­ұлы облыста үлкен көрме өткізді. Есімі республикаға танымал суретшінің 2000 жы­лы музейге қойған осы «Мәңгілік» картинасын көрмеген адам жоқ. Сенаторлардан бастап депутаттар, келген қонақтардың барлығы картинаға лайықты бағасын берді. Міне, осы картинаға жақында су­рет­шінің өзі жаңа рең берді. Осы залда суретшінің 60-тан астам картинасы тұр екен. Бұл суретшінің өмірі деп білеміз. Он­да­ адамдардың тағдыры, тарихи сәт суреттелген. Өзі Шымкентте тұрса да осында жа­ңа картиналарын әкеліп, музейге қою­да. Ол үшін ешқандай ақы сұрамайды. Көрме­ні әкесінің, өзі туып-өскен еліне әкеліп көр­сетіп жатыр. Суретшіге шығармашылық та­быс тілеймін. Еліне, халқына тартуы көп болсын. Үлкен жанұяның бірлігі мық­ты болсын. Енді ұрпақтарына ұсыныс, ағай­дың атынан жеке музей ашсаңыздар, оның жұмысына музей қызметкерлері атса­лысып, қолдау білдіреді деген сенім­демін. Бұл тәжірибе бізде бар, қоғам қай­раткері А.Божанова­ның­ үйінде музейі ашылға­нын білесіздер. Сондық­тан мемориалдық музей­ді ашып, халыққа руха­ни-мәдени қызметтеріңізді жасай бері­ңіздер деген тілектемін, – деді А.Бақтия­рова.

Мұнан соң көрменің қонақтары аудан­дық ардагерлер кеңесінің төрағасы М.Кел­дібаев, аудандық әйелдер кеңесінің төрайы­мы Ұ.Жанәлиева, ҚР Суретшілер одағының мүшелері Ж.Маханбет, Ж.Исмағұлов сөз алып, өнер иесінің шығармашылық жолына тоқталып, құттықтау тілектерін жеткізсе, ақын А.Ибрагимұлы Сейітмұрат Ембергеновке арнаған арнауын оқыды.

Суретшінің ұзақ жылғы еңбегін паш ететін көрмеде әкенің өнегелі жолын жал­ғас­тырып келе жатқан өнер иесінің әлемі туралы жылы лебіздер айтылды. Жетіс­тіктерге жетіп отырған, «шексіз» деген атау­­ды иеленген, өнерді бір кісідей меңгерген талант иесінің парасат пайымы лайықты мадақталды.

Өз кезегінде Шахмұрат Сейітмұратұлы көрмені туған елде, ашық аспан астында жасауды бұрыннан ойлағанын, дегенмен сәті музейдің залында өткізуге бұйырғанын тілге тиек етті. Көрмеге қойылған әрбір туындының мән-мағынасын тереңнен се­зі­ніп, шығармашыл адамға дем берген жер­лестеріне алғаусыз ризашылығын білдірді. Кеш соңында ауданның Құрметті азаматы, қадірменді ақсақал Рақымжан Бәйменов ақ батасын берді.

Айту керек, жасы жетпістен асқан су­рет­ші Ш.Сейітмұратұлы осы күні шығар­машылықпен белсенді түрде айналысады. Жұмыстары Қазақстан Суретшілер Ода­ғы­ның қорында, Ә.Қастеев атындағы сурет­шілер Галлереясында, Канада, Германияда жеке коллекцияларда сақтаулы.

Бибісара ЖАНӘЛІ