Салық базасы артса,сапалы істер атқарылады

Еліміздің әлеуметтік-экономикалық дамуында Мемлекеттік кірістер орган­дарының алатын орны ерекше. Өйткені барлық жұмыс қаржыға, оның ішінде салықтық түсімдерге тікелей байланысты. Бюджет көлемі ұлғайып, салықтық түсімдер артатын болса, мемлекеттік бағдарламалардан бас­тап, Үкіметтің жобалары, жергілікті атқарушы органның жоспарлары уақытылы әрі сапалы орындалады. Осы ретте Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша Үкіметтің қолдауымен және облыс әкімі Н.Нәлібаевтың тынымсыз ізденісі мен ерекше талабының негізінде аймақ бюджеті өткен жылмен салыстырғанда 57 пайызға өсіп, 609 млрд теңгені құрағанын айтып өтуіміз қажет. Сәйкесінше аудан бюджеті де 11 млрд теңгеден асты. Біз Сырдария ауданы бойынша Мемлекеттік кірістер басқармасының басшысы Данияр Айбусиновпен сұхбаттасып, салада атқарылып жатқан жұмыстар мен жоспарлар туралы сұрақтарымызға жауап алдық.

– Данияр Болатұлы, сұхбатымызды бір­ден салық базасын арттыру мақса­тын­да ауданымызда атқарылып жатқан жұ­мыс­тар­дан бастасақ.

– Салықтық түсімдердің көлемін арттыру – Мемлекеттік кірістер органдарының негізгі міндеті. Бұл бағытта департамент тарапынан біздің алдымызға нақты міндет қойылған. Сондай-ақ бұл жұмысты ұйымдастыру мен үйлестіруге әкімдер де тікелей жауапты. Соңғы жылдары облыс әкімінің іскерлік қарым-қабілетінің негізінде аймақ бюджетінің көлемі артқанын жақсы білесіз. Бұл бағыттағы жұмыстар ауданымызда да жүргізілуде. Жос­парлы жұмыстар заң аясында барлық сала бойынша ұйымдастырылуда. Біз әр апта сайын аудан бюджетін арттыруды басты негізге алып, басқарма тарапынан нақты ша­ралар қабылдап, жиындар ұйымдастырып, ұсы­ныстар енгізіп, өз жұмысымыздың тиімділігін арттырып жатырмыз. Алдағы уақытта да ат­қаратын жұмысымыз көп, бірақ нәтиже де жоқ емес.

– Аудандық бюджет болжамының орындалуы туралы тарқата айтсаңыз.

– Ол үшін 2023 жылғы 11 айындағы мәліметті на­зарыңызға ұсынайын. Жалпы аудан бойынша мемлекеттік бюджет болжамы 5 475,4 млн теңге болып бекітілсе, бюджетке 6 847,9 млн теңге түсті. Яғни жоспарымыз 125,0 пайызға немесе 1 372,5 млн теңгеге ар­­­­­­­­тығымен орындалды. Ал республикалық бюд­­­­­­­­­­­­­­жеттің жоспары 900,4 млн теңге болса, түсім 788,4 млн теңгені құрап, бе­кітілген болжам әзірге 87,6 пайызға орындалды. Дегенмен өткен жылдың есепті кезеңімен салыс­тырғанда түсім 338,6 млн тең­­­­геге артық, яғни өсу қарқыны 106 пайыз еке­­­­­­нін айтып өтейін. Сон­дай-ақ жергілікті бюджет жоспары 4 926,5 млн теңге болса, нақты түскен түсім 6 059, 4 млн теңге болды. Оның ішінде аудандық бюджет бойынша бекітілген болжам 4 450, 4 млн теңге болса, бюджетке 4 979,0 млн теңге түсім түсіп, был­тырмен салыстырғанда жоспар 112 пайызға артығымен орындалған.

– Камералық бақылау нәтижелеріне тоқтал­­саңыз.

– Ең алдымен, камералық бақылау дегеніміз не екенін айтып өтейін. Бұл – салықтық бақы­лау бастамаларының бірі. Камералдық бақылау нәтижелері бойынша бұзушылықтар анықталған жағдайда бұзушылықтарды жою туралы хабарлама жіберіледі. Камералдық бақылау нәтижелері бойынша анықталған бұзушылықтарды жою туралы хабарламаны орындау салық төлеуші хабарламаны берген күннен кейінгі күннен бас­тап отыз жұмыс күнінен кешіктірмей орындау қажет. Камералдық бақылау нәтижелері бойынша анықталған бұзушылықтарды жою бойынша хабарламаны белгіленген мерзімде орындамау, салық төлеушінің банк шоттары бойынша шығын операцияларын тоқтатуға алып келеді.

Ауданда камералық бақылау жұмыстары тұрақты жүргізілуде. Камералық бақылау нәтижесімен жыл басынан бері 513,9 млн теңге қосымша салықтық түсім өндірілді. Оның ішінде республикалық бюджетке 204,8 млн теңге, жергілікті бюджетке 309,1 млн теңге түсті.

– Жасыратыны жоқ, біздегі салықтық түсімнің бір бөлігі мұнай компанияларына тиесілі. Десе де соңғы кездері «қара алтынның» сарқылуына байланысты мұ­най компанияларының жағдайы мәз емес секілді. Олардың мүлік салығын орындау көрсеткіші жөнінде қандай ақпарат бар?

– Дұрыс айтасыз, ауданда жер қойнауын пайдаланушы ірі 17 компания бар. Олардың бәрі кірістер органдарына салық төлеуші ретінде тіркелген. Аудандық бюджеттің жалпы көлемінің 67 пайызы осы компаниялардың салықтық түсім­дерінен құралады. Сондықтан бұл салық төлеу­шілермен жүйелі жұмыс жүргізудің маңызы зор.

Алайда заңды тұлғалардан мүлік салығынан түсетін түсім көлемі кемуде. Мұны мұнай ком­панияларының мұнай өндіруі жылдан жылға азайып жатқанымен байланыстыруға болады. Сондай-ақ баланс қорына жаңадан негізгі ка­питалдың кірістелмеуі мүлік салығының төмен­деуіне әсерін тигізуде.

– Қазір цифрландыру заманы. Кірістер органдарында цифрландыру бағытында қандай жұмыстар атқарылуда?

– Мемлекеттік кірістер комитеті тарапынан қызметті оңтайландыру бағытында пилоттық жобалар қолданысқа енгізілді. Оны кәсіпкерлер мен жалпы халық пайдалануда. Азаматтар үшін қолайлы «e-Salyq-Azamat», бизнес өкілдері үшін «Е-Salyq-Business», «Онлайн-БКМ», «Үш компонентті интеграцияланған жүйе» іске қосылды.

«Е-Salyq-Azamat» мобильдік қосымшасы арқылы жалпыға бірдей декларациялау бойынша 250,00 немесе 270,00 нысанды салық есептілігін тапсыруға және жергілікті салықтар үшін есептеуге, төлеуге болады. Осы ретте 2024 жылы бастап жалпыға бірдей декларациялаудың 3 кезеңі бизнес өкілдеріне қатысты болмақ. Яғни жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің басшылыры, құрылтайшылары, дара кәсіпкерлер және олардың жұбайлары да декларация тапсырады.

«Е-Salyq-Azamat» мобильдік қосымшасы салық төлеу­шілер үшін тиімді. Мобильдік қосымша кез келген азамат үшін қолжетімді. Мәселен, осы қосымша арқылы қа­зақ­­стандықтар активтері мен міндеттемелері туралы дек­ларацияны үйден шықпай-ақ тапсыра алады. Мобильдік қо­сым­шаны салық төлеушілер дұрыс қолдана білсе, онда мемлекеттік кірістер органдарының қызметкерлерінің жұ­мысы жеңілдейді. «E-Salyq-Azamat» қосымшасы арқылы тұрғындарға – салық әмияны, жал­пыға бірдей декларация­­лау, салық салу объектілері, қызметкердің еңбек ақысы, элек­тр­­онды сервистер, калькулятор, салық және әлеуметтік төлемдер бойынша берешек туралы қызмет түрлері ұсы­нылған. Бүгінде мобильді қосымшаның тиімділігі мен таны­­­­мал­­­­дылығын арттыру мақсатында сала мамандары түсіндірме жұмыстарын атқаруда.

«Е-Salyq-Business» мобильді қосымшасы ар­қылы да ешқайда бармай-ақ, жеке кәсіпкерлікті ашуға немесе жабуға мүмкіндік бар. Бұл мобильді қосымшаны оңайлатылған декларация негізінде арнаулы салық режимін қолданатын дара кәсіп­керлер жеке табыс салығы мен әлеуметтік төлем­дерді есептеу, оларды төлеу және оңайлатылған декларацияны ұсыну бо­йынша салықтық міндет­темелерді орындау үшін пайдалана алады.

– Жалпыға бірдей міндетті декларация туралы кеңінен айтсаңыз.

– Кірістер органының басты міндетінің бірі – салық салуды анық және сауатты басқару.Өйткені елдегі салық саясатының тиімділігі осы үдерісті ұйымдастыру деңгейіне байланысты. Халықаралық тәжірибе көрсеткендей, көлеңкелі экономиканың мөлшерін қысқарту мақсатында жеке тұлғалардың кірістеріне салық салуды толық ауқымды әкімшілендіру мәселесін шешуге арналған маңызды шарт – халықтың кірістері мен мүлкін жалпыға бірдей декларациялау.

Жалпыға бірдей декларациялауға көшудің мақсаты көлеңкелі экономикамен және сыбайлас жемқорлықпен күрес үшін жеке тұлғалардың табысы мен мүлкіне тиімді бақылау жүйесін құру, сондай-ақ салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді жинауды қамтамасыз етудегі мемлекеттің рөлін күшейту.

Елімізде жалпыға бірдей декларациялау кезең-кезеңмен енгізілуде. Бірінші 2021 жылдың 1 қаңтарынан бастап мемле­кеттік қызметшілер мен олардың жұбайлары, сондай-ақ оларға теңестірілген адамдардан және олардың жұбайларын дек­ларациялау басталды. Екінші 2023 жылғы 1 қаңтарынан бастап  мемлекеттік кәсіпорындардың қызметкерлері және олардың жұбайлары декларация тапсырды.

Үшінші кезең 2024 жылғы 1 қаңтарынан басталады. Келесі жылдан бастап заңды тұлғалардың басшылары мен құрылтайшылары және олардың жұбайлары, жеке кәсіпкерлер мен олардың жұбайлары декларация тапсырады. Ал 2025 жылдың 1 қаңтарынан бастап халықтың қалған санаттары да жалпыға бірдей декларация тапсыратын болады.

Әр кезеңнің қорытындысы бойынша талдау жұмысы жүргізіліп, проблемалық мәселелер анықталып, заңнаманы, әдіснаманы және ақпараттық жүйелерді жетілдіру бойынша шаралар қабылдануда.

– Жалпыға бірдей декларациялау кезінде жеке тұлғалар   қандай декларация  нысандарын тапсыруға тиіс?

– Декларациялау жүйесіне енген кезде активтер мен міндеттемелер туралы декларация ұсынылатын болады. Онда меншік құқығындағы мүлікті, пәтерлерді, автокөліктерді, банктердегі салымдардың міндеттемелерін көрсету қажет.Кейіннен халық жыл сайын кірістер, сатып алған мүлік туралы декларацияны тапсыратын болады.  

Декларацияны ұсынудың 2 мерзімі көзделген. 15 шілдеге дейін қағаз тасымалдағышта, 15 қыркүйектен кешіктірмей электрондық түрде тапсырылады. Жалпыға бірдей декларацияны мобильді қосымшалар арқылы тапсыруға болады. Туындаған сұрақтар бойынша 1414 сенім телефоны жұмыс істейді.

– Бүгінде Мемлекеттік кірістер органдарында жаңашылдықтар мен өзгерістер жетерлік. Оларды тұрғындарға дер уақы­тында ақпараттандырып отыру керек. Әлеу­меттік желідегі ресми парақша жұ­мысы жөнінде не айтасыз? Өзіңіз әлеу­меттік желіде белсендісіз бе?

– Халыққа қолжетімді ақпарат ұсыну, ашық­тық пен жариялылық қағидатын ұстану – Мемлекет басшысының да талабы. Бұл бағытта облыстық кірістер департаменті тарапынан бізге бірқатар нақты тапсыра берілген. Соған сәйкес біз әлеуметтік желілер жұмысын жандандырып жатырмыз. Мысалы, қазір халықтың басым көпшілігі ұялы телефон арқылы әлеуметтік желілерді пайдаланып, ақпарат алады. Сырдария ауданы бойынша Мемлекеттік кірістер басқармасының «facebook», «Instagram» әлеуметтік желісінде ресми парақшасы бар. Ресми парақша арқылы біз ақпараттық-насихаттық жұмыстарды жүргізіп келеміз. «facebook»-та 3136 оқырманымыз болса, «Instagram»-да 3202 тіркелуші бар.  Бұл парақшаларда бас­қарма қызметкерлері тікелей эфирге шығып, тұр­ғындармен тікелей байланыс орнатып, олардың сұрақтарына жауап береді. Сонымен қатар күнделікті атқарылып жатқан жұмыстар сурет­­­терімен бірге ақпараттандырылуда. Өзім де әлеуметтік желідегі ақпараттарды бақылап, ба­ғам­дап отырамын.

– Сыбайлас жемқорлықпен күрес – басым бағыттың бірі. Осы ретте басқармада жем­қорлықпен күрес жұмыстары қалай жүргізілуде?

– Ел Президенті Ұлттық құрылтайда «Әділетті Қазақстанды құру үшін жемқорлықпен күрес жұмыстарын күшейтуіміз қажет. Бұл жұмыс тек уәкілетті органдардың ғана міндеті емес. Қоғамның барлық мүшесі сыбайлас жемқорлыққа қарсы тұруы тиіс» деген еді. Расында да біз сыбайлас жемқорлықты қоғам болып күрескенде жеңеміз. Басқарма өз жұмысында заң аясында ұйымдастыруға ерекше мән беріп, қызметкерлердің білімін арт­тыруға баса назар аударуда. Тиісті түсіндірме жұмыстары да тұрақты түрде жүргізілуде. Сонымен қатар бірінші басшысының, әдеп жөніндегі уә­кілдің аты-жөні, қабылдау күндері, байланыс нөмірлері басқармада ілінген.

– Басқарманың алдағы жоспарлары туралы айтсаңыз.

– Басқарма қызметінің ең негізгі міндеті – бекітілген болжамды сапалы орындау және өткен жылдың есепті кезеңімен салыстырғанда түсім көлемін ұлғайту. Мұнан бөлек МКБ қызметінің тиімділігін бағалау индикатор­ларының оң нәтижеде болуына жұмыс атқарып келеміз. Сондай-ақ сыбайлас жемқорлықтың алдын-алу бойынша іс-шара жоспарын назарда ұстаймыз. Сәйкесінше ақпараттандыру жұмыстарын да ұйымдастырып, мекеме тарапынан халыққа түсіндірме жұмыстарын жүргізетін боламыз.

Сұхбаттасқан
Ақтөре ИБРАГИМҰЛЫ