Орманды қорғау инженері

Әлемде мыңдаған мамандық бар. Әр мамандықтың өз иесі болады. Мұға­лім бала оқытуымен мәртебелі болса, дәрі­­гер адам жанының арашашысы, ал ин­женерлер – қоғамды жан-жақты дамуы­­­на атсалысатын мамандар. Бүгін­гі біз­дің кейіпкеріміз – өз ісінің маманы, орманды қорғау және күзету инженері Таңатар Сәтбайұлы.

Сырдария ауданына тиесілі 236 мың 549 гектар орман қоры бар. Қойнауына құт дарыған Қарақұм мен Қызылқұм, ұлы Сырдария өзені­нің жағалауы мемлекеттік орман қорына тиесілі. Осынша аумақты мекендеген жануарлары мен тамыры тереңге кеткен өсімдігін аудандық орман және жануарлар дүниесін қорғау жөнін­­­дегі ме­ке­менің қызметкерлері қорғауға және күзе­ту­ге алған. Мұнда жануардың сан алуан түрі мен «Қызыл кітапқа» енген қарақұйрық пен ақбөкен ежелден мекендейді. Ал қасиетті сексеуілі мен тораңғыл, тіпті шеңгелі мен жиде ағашы да, тал-теректің бәрі-бәрі көздің қарашығын­дай қорғалып келеді. 1988 жылға дейін мекеме Жа­ңа­дария орман шаруашылығының құрамын­да бол­­ды. Кейін ауданда құрылып, орман шаруа­шы­­­лығы өз алдына мекеме болды.

– Орман және жануарлар дүниесін қорғау жөніндегі мекемеде соңғы 5 жылдан бері қызмет етіп келемін. Мекеменің 13 орманшысы мен 3 орман шебері аудан аумағындағы мемлекеттік орман қорындағы жануарлар мен өсімдігін, флорасы мен фаунасын күзетумен, қорғаумен айналысады. Жылдың төрт мезгілінде де орман қорын тілсіз жаудан қорғап, өрттің алдын алу үшін жұмыла жұмыс істейді. Орманшылардың жұмысы қашанда қауырт. Жануарлар мен өсім­діктерге зиян келтірушілерді ұстап, заңсыз әре­кеттері заң алдында жазасын алады, айыппұл төлейді. Биылғы жылы жануарларды қорғау бойынша Әкімшілік-құқық бұзушылық туралы Кодекстің 382 бабымен аң аулауға рұқсатсыз шыққан 5 жағдай анықталып, хаттама толтырылды. Дегенмен заң бұзғандардың олжаланған аң-құсы болмағандықтан оларға ескерту шарасы көрілді. Орманды қорғау бойынша аталған Кодекстің 372-бабы бойынша орман заңдылығын бұзғаны үшін бір азаматқа 5 АЕК мөлшерінде айыппұл салынды. Бұл азамат орман қорына тие­сілі жерді тұрмыстық қалдықпен бүлдіргені үшін жауапкершілікке тартылды, – дейді инженер Т.Сәтбайұлы.

Иә, қазақта табиғат пен адам егіз деген ұғым бар. Табиғат жанашырлары орман қо­рын күзетуде уақытпен санаспай қыз­мет етеді. Олардың тынымсыз қызметі – туған жер­дің таби­ғатын зиян келтірушілерден қорғау, қор­шаған ортаның көркейіп-гүлденуіне атсалысу. Осы­­­ған орай соңғы 20 жылдың көле­мінде кент сыр­тындағы мекемеге тиесілі №9 аялдамадағы сая­баққа түрлі өсімдіктер егіліп, орманшылар үлкен тұқымбаққа айналдырды. Ор­ман­шы­­­­лардың күшімен жыл сайын баққа өсімдік тұ­қым­­­нан егіліп, жас қаламшалар мен көшеттер ауданның көркеюіне әкелініп, отырғызылады. Қазір бұл тұқымбақта жеміс ағаштары мен терек, үйеңкі, қарағаш, Сыр талы т.б. ағаштың көптеген түрін кездестіруге болады.

– Тұқымбақтың көлемі 20 гектар. Оның ау­ма­ғы қоршалған. Ерте көктемнен бастап жас шыбықтар көшетке алынады. Бақтың ал­ғаш­қы көшеттері 2003 жылдан бері аудан ме­кемелеріне таратылып берілуде. Жыл сайын мұнда өсімдіктер тұқымнан егілетіндіктен жас ағаштарды көшетке алуға ыңғайлы. Сондықтан бұл бақтың беретін өнімі ауданды қамтамасыз етуге жеткілікті. Қажетті ағаш көшеттері дұрыс егілсе, күтімге алынса ауданымыз жасыл желекке оранады, – дейді Т.Сәтбайұлы.

Табиғат жанашыры қызметіндегі жетістігі үшін бірнеше рет облыстық табиғи ресурс­тар және табиғатты пайдалану басқармасы бас­шы­сының, облыс әкімінің «Алғыс хатымен» мара­патталды. Бұл – нағыз маманның мінсіз қыз­метіне берілген лайықты марапат.

Білікті маманның айтуынша, аудан көлемінде мемлекеттік қорғауға алынған сексеуіл өсімдігі ерекше қорғауды қажет етеді. Бұл өсімдікті кесуге 2023 жылдың 31 желтоқсанына дейін рұқсат етілмейді. Осы уақыт аралығында сексеуіл қоры көбейіп, өсуіне жағдай жасалуы тиіс. Қасиетті ағаштың ақ және қара түрі Қызылқұмның ажарын кіргізіп, жайқалып өсуде.

Жалпы сексеуілдің қасиеті туралы айтар бол­сақ, сексеуіл құм көшкінін тоқтатады. Бір түп сексеуіл 4 тонна құмды ұстап қалады екен. Шөлге төзімді ағаштың жылуы ұзақ сақталатындықтан оны заңсыз кесіп алушылар да бар. Дегенмен аудан орталығында тұрғындар табиғи газды пай­далануға көшкеннен бері өсімдікті заңсыз ала­тындар да азайғаны қуантады.

Жыл сайын мемлекеттік орман қорын­да­ғы жерді тілсіз жаудан қорғау үшін ауданда сә­уір айында оқу-жаттығу ұйымдастырылады. Меке­ме­­нің өрт сөндірушілері мен маман­дары жат­ты­­­ғу кезінде қауіпсіздік ережелерін сақ­тап, орман­дағы жануарлар мен өсімдік­терді қызыл жалын­нан қорғау үшін дайын­дығы пысық­та­лады. Тұр­ғындар арасында түсін­діру жұмыс­тарын жүр­­­гі­­­зіп, туған жердің табиғатын қорғауға атсалысады.

Айта кету керек, орман өрті өсімдіктерді ға­на емес, оны мекендейтін жан-жануарларды да жоя­ды. Сондықтан тілсіз жауды болдырмау – әрбір азаматтың парызы. Бұл ретте, табиғат сақшысы Таңатар Сәтбайұлы тынымыз еңбек ете бермек. Орманды қорғау инженері әрбір адам табиғатты аялау керектігін айтады.

Бибісара ЖАНӘЛІ