Өмір жолы өнеге
Әлемнің екінші ұстазы атанған ұлы ойшыл Әл-Фараби: «Ұстаз – жаратылысынан өзіне айтылғанның бәрін жете түсінген, көрген, естіген және аңғарған нәрселердің бәрін жадында жақсы сақтайтын, ешнәрсені ұмытпайтын, алғыр да аңғарымпаз ақыл иесі, мейлінше шешен, өнер-білімге құштар, аса қанағатшыл, жаны асқақ және ар-намысын ардақтайтын, жақындарына да, жат адамдарына да әділ, жұрттың бәріне жақсылық пен ізгілік көрсетіп, қорқыныш пен жасқану дегенді білмейтін батыл, ержүрек болуы керек» деп айтқан екен. Қандай құдіретті сөздер десеңізші?! Мұндай асыл сөздер тек қана ұлағаты мол ұстаздарға арналып айтылғаны қандай ғанибет!Тілшілік тірлікте небір жақсы жайсаңдармен әңгімелесудің сәті түсті. Соның ішінде ұстаздармен сұхбаттасу адамға ерекше рухани күш беретініне көзім жетті. Себебі жаратылысынан ұстаз болып туылған адамның бойында көрегенділіктің, ізгіліктің нәрі есіп тұрады. Міне, осындай жүрегі жұмсақ, кең пейіл, ақ адал жанмен сырласудың орайы келді. Бүгінгі менің кейіпкерімнің есімі ардақты ардагер-ұстаз – Дана Омарова.
Дана Абдолқызы – Аралдың тумасы. Айдынды Аралдың Сексеуіл стансасында 1949 жылы дүние дидарын ашқан. Үлкен отбасында ата-анасының екінші перзенті Дана өзінен кейінгі бауырларына қамқор әпке болып өсті.
Туған жері Аралдың қасиетті топырағынан нәр алған, білімге құштар қыз оқушы кезінен тілге жүйрік болды. Талабына қанат бітірген ардақты әкесі Абдол қызын орыс мектебіне оқуға беріп, болашақта мықты мұғалім болатына сенген. Балалық шақтағы естелікке кезек бергенде Дана апай еш мүдірместен сағынышқа толы әңгімесін бастады.
– Бала кезімізде әкем отбасымызды алып, өзінің туған ауылы Шығанаққа апарды. Сондағы көргенім көз алдымнан кетпейді. Бір-бірін құрақ ұша қарсы алған ағайындар мәз-мейрам болып, азан-қазан болды. Ал мен болсам тура ертегі әлеміне еніп кеткендей сезімде тұрдым. Көз алдымда асау толқындары ашық аспанға қарай атқылап, буырқанған, ұшы-қиыры жоқ Арал теңізі жатыр. Шіркін, неткен әсем табиғат, қарасаң көзің тоймайды. Келесі күні теңіз жағасына келіп, ау салып, балық аулап жатқан балықшыларды көрдік. Біз қайыққа мініп, әкемнің ата-анасы жерленген ауылға барып, мал шалып, Құран бағыштадық. Кейін әкемнің әңгімесінен сол барған үй оның немере ағасы болып келетін, әлемге танылған «Қан мен тер» романының авторы жазушы Әбдіжәміл Нұрпейісовтың үйі екенін білдім, – деді балалық шағы туралы Дана апай.
Дана Абдолқызы жүрек қалауымен бала кездегі арманы мұғалім болу үшін Ақтөбе қаласындағы педагогикалық институтқа оқуға түсті. Студент кезінде өмірлік серігі аралдық азамат Бердіхан Омаровпен бас қосты. Ол кезде жұбайы Орал қаласындағы Батыс Қазақстан Ауыл шаруашылығы институтында оқиды екен. Жас жұбайлар сол кездегі талап бойынша жолдамамен туған жерден жырақта жатқан Тереңөзекке келеді. Алғашқы еңбек жолдарын қос маман ауданға қарасты «ХХІ партсъезд» атындағы кеңшардан бастайды. Бірі ғалым-зоотехник, екіншісі мұғалім болып қызметке араласады.
– Алғаш ауданға келгенде жолдасыма білікті басшы Сейілбек Шаухамановпен бірге қызмет ету бұйырды. Ол кісінің бай тәжірибесін меңгеріп, көп нәрсе үйренді. Мықты маман болып қалыптасуы сол кісінің қамқорлығының арқасы деп білемін. 1975 жылы кеңшардың фермасы екіге бөлінді. Біз С.Сейфуллин болып іргесін көтерген ауылға көштік. Сонда ұзақ жыл еңбек еткен жұбайым кейін Ильич атындағы совхозға, қазіргі Ақжармаға қоныс аудардық. Бас зоотехник болып абыройлы еңбек еткен жолдасым 1987 жылы ауданаралық жарыста чемпион болып, Мәскеуге атақты ВДНХ көрмесіне қатысып қайтты. Содан соң 1988 жылы басшылықтың тапсырмасымен бұрынғы «ХҮІІІ партсъезд» атындағы кеңшарға, қазіргі Асқар Тоқмағамбетов ауылына қызметке ауысты. Осы ауылда өмірінің соңына дейін мал шаруашылығын басқарып, ауыл халқының алғысына бөленді. Жұбайым қайда болса, отбасы жанынан табылдық. Ол кісінің адамгершілігі, ар-намысы, тектілігі мен жомарттығы кісі сүйсінерліктей еді. Адами қасиеттердің барлығы бойынан табылатын азаматты әркез мақтан еттік. Шыншылдықты, әділдікті жаны сүйетін жолдасым бар игі қасиетін ұрпағына дарытты деп ойлаймын. Аллаға шүкір, балаларым, немере-шөберелерім барлығы аталарына ұқсап, өнерлі, талантты, ең бастысы талаптары зор, «сегіз қырлы, бір сырлы» болып өсіп келеді. «Адам ұрпағымен мың жасайды» деген осы болар, сірә, – дейді естелік әңгімесін жалғастырған салиқалы ана.
Бүгінде ардагер-ұстаз атанған Дана апай – 45 жыл бойы шәкірттерін білім нәрімен сусындатқан ұлағатты жан. Әрбір шәкіртінің жүрегіне жылылық нұрын ұялатқан аяулы ұстаз. Адамзат баласы құрметтейтін мамандық иесі үшін ең қадірлі ұғым саналатын «Ұстаздан тәрбие алған», «Ұстаз алдынан шыққан, алдын көрген» деген сөзден артық ұлылық жоқ екенін тереңнен сезінеді. Ұлағатты ұстаз өмір бойы өз бойындағы асыл қасиетін шәкірттеріне сіңіріп, тер төкті. Ұстаздық атты тағылымды да, терең өнерді меңгерді, нағыз ұстаз атанды. Жаңашылдық пен ізденісті сабақтастырып, білімі мен біліктілігін адал еңбекпен ұштастырды. Жүздеген шәкірт тәрбиелеп, білім беріп, әдепті үйретті. Сол үшін шәкірттерінің алдында сыйлы әрі бойтүзер, үлгі алар ардақты жан атанды. Сүйікті ұстаздары берген білім нәрімен сусындап, саналы тәлім-тәрбие алған талай шәкірттері бүгінде тәуелсіз еліміздің өркендеп-дамуына аянбай үлес қосуда. Қазірде жетістікке жеткен ұл-қыздарын көргенде апай жапырақтарының жайқалып өскеніне, жапырақтармен бірге діңінің де қатайғанына шексіз риза. Бұл – ұзақ жылғы еңбектің қайтарымы әрі Алланың берген үлкен сыйы.
Сонымен қатар үздіксіз еңбегі үшін Дана Омарова Қазақ ССР Білім министрлігі мен салалық кәсіподақтың «Құрмет грамотасымен», бірнеше рет аудандық білім бөлімінің, облыстық білім басқармасының, білім қызметкерлері кәсіподақ ұйымының, аудан әкімінің «Алғыс хатымен» марапатталды.
Қызығы мен шыжығы қатар жүретін мамандықтың иесі болуға алдымен әкесі одан соң өмірдің өзі икемдегені жоғарыда айтылғандай әкесі балаларын ел-жер көрсін деп көптеген қалалаларға апарған.
– Мәскеуге бірнеше рет бардым. Әкеммен бірге «Қызыл алаңда» болдым. Мавзолейді көрдім. Кремльдегі «Царь пушканы», «Оружейная палатаны», «ВДНХ»-ны тамашаладым. Ой-өрісі кең, көзі ашық әкем білімді болу үшін барлық жағдайымызды жасады. Анам үй шаруасында болғанымен әркез тәрбиемізге көңіл бөлетін. Балаларының барлығына жоғары білім алуына жағдай жасады. Әлі есімде туып өскен Сексеуіл станциясы ең үлкен теміржол торабы болатын. Ерсілі-қарсы өтетін пойыздар сағаттап, тіпті тәуліктеп тұратын. Бірнеше рет вагондарға тиелген хайуанаттар бағының жыртқыш аңдарын көрдік. Пойыз станцияға келіп тоқтағанда темір торларға тиелген аңдарды қызықтадық. Тегін зообақ бізде ғана болды. Қанша күн тамашаласаң да өз еркің. Осындай естен кетпес балалық шақ сыйлаған әке-шешеме мың алғыс, әруақтары риза болсын. Ата-анамның ақ батасымен қосағыммен қоса ағардым. Небәрі жиырма жасымда тұрмыс құрдым. Қарапайым отбасына келін болып түскенімде екінші анамдай болған енем біздің жағдайымызды жасады. Менің ойымша келіннің жақсы болмағы анасына байланысты болса, содан кейін барған жеріңде ақыл-кеңесін айтып, өмірлік тәжірибесін үйретіп, бағыт-бағдар беретін енеге де көп нәрсе байланысты. Марқұм енем даналығы мен көрегенділігі дарыған, ер мінезді, қайсар жүректі, еңбексүйгіш адам еді. Өте қайратты болатын. Үй шаруасына келгенде пысық, шапшаң қимылдайтын. Ер азаматтардың қара жұмысына да кірісіп кететін. Маған үнемі «ең бірінші күйеуіңді сыйлай біл, күйеуін пір санаған әйел ғана бақытты болады» дейтін. Қазір өзім де келіндеріме осы өсиетті айтып отырамын. Шүкір төрт келінім бар. Барлығы мені алақандарына салып, сыйлайды. Енем бізді ешуақытта жұмыстан қалдырған емес. Немерелеріне өзі бас-көз болып, барлығын да өсіріп берді. «Алладан осылар ер жеткенше менің амандығымды тілеңдер» дейтін марқұм. Ұл-қыздарымды жарық дүниеге әкелгенім болмаса, барлығын өзі бағып-қағып, түн ұйқысын төрт бөліп, өмірінің соңына дейін көмегін берді менің асыл енем, – дейді бүгінде өзі де жеті баланың анасы атанған ардақты жан.
«Жақсы сөз жарым ырыс» деп бекер айтылмаса керек. Жаныңа жақын адамдардың жақсы қасиетін жүректе ұстау, ұмытпау нағыз адамшылыққа жатады.
Өмір бойы елдің баласы үшін жұмыс жасаған ұстаз «болдым, толдым» деп айтқан емес. Ізденіс үстіне ізденіп, үнемі алға жылжып, білімін, біліктілігін арттырып отырды. Атақты жазушы Мұхтар Әуезов «Ұстаз болу өз уақытыңды аямай, өзгенің бақытын аялау» дегендей, уақытпен санаспай балалардың болашағы үшін қызмет етті. Басшылық қызмет атқарған жұбайының жағдайын жасап, қонағын да күтті, ақ дастарханынан дәм үзілмеді.
– Ата-анамыз – елге қызмет еткен жандар. Жастайынан қол ұстасып, Сырдария ауданына маңдай тіреп, осында қызмет атқарды, дос тапты. Бір-біріне демеу болып, үлгілі отбасы атанды. Қазір ортамызда анамыз бар. Шүкір, ұрпақтары түрлі салада қызмет етеді. Арамызда инженер де, дәрігер де, ғалым да, ұстаз да бар. Ең бастысы, бізді жақсылыққа тәрбиеледі. «Қиындықсыз өмір болмайды» деп үйретті бізді ата-анамыз. Дегенмен оны жеңе білу жігеріңе байланысты. «Алып анадан туады» демекші, әрқайсысымыз анамыз үшін бір төбеміз. Бізде балаларымызды солай тәрбиелеп келеміз, – дейді анасының жолын қуған ардақты ұл, ұстаз Қалихан Омаров.
Естелік әңгіме құрған кейіпкерім ұстаздық қызметте қатар жүріп, құрбы-құрдас болып ауыл балаларына білім берген байырғы әріптестері туралы да жылы лебіз білдірді. Олар Бибісара Алмағамбетова, Гүлбарам Оспанова, Болат Қайранбаев, Жәнібек Маханбет, Әлима Есмұратова, Набат Әмірова секілді құрметке бөленген, бейнеттерінің зейнетіне жеткен ұстаздар қауымы. Ардақты ұстаздар ел ертеңі жастарды, жас өркенді тәрбиелеу жолында аянбай еңбек етіп, өнегелі өмірімен жастарға үлгі болды.
Зейнет демалысына шықса да қарап отыруды жаны қаламайтын Дана апай қоғамдық жұмыстың бел ортасында жүреді. Бала кезінен анасының ақ сүтімен дарыған өнерге деген сүйіспеншілігі болса керек, жаны ән айтқанды қалайды. Осы күні ұлағатты ұстаз – А.Тоқмағамбетов атындағы клуб жанынан 2014 жылы құрылған «Асыл әжелер» ансамбілінің жетекшісі. Құрамында 11 әнші бар ансамбль халық әндерін, патриоттық әндерді, Ш.Қалдаяқовтың әндерін орындайды. Өнерлі әжелер «Бейбітшілік әлемі» атты өнер фестивалінде жергілікті ақын М.Жүнісовтың «Туған жерім», «Ақболтай» әнін сахнада тұңғыш рет орындап, бас жүлдені жеңіп алды. Сонымен қатар отбасымен мұғалімдердің кәсіби мерекесі құрметіне арналған облыстық «Білім берген, ой берген...» апталығы аясында ұйымдастырылған «Үздік ұстаздар әулеті» байқауының жеңімпазы атанды.
Мамандықтың ең асылы әрі қасиеттісі саналатын ұстаздық жолда абыройлы болған асыл жан Дана Омарова – балалары үшін, әрбір шәкірті үшін қайталанбас тұлға. Барлық перзентінің, 22 немересі мен 6 шөбересінің тілеуін тілеп отырған ақ жаулықты әже өзін бақытты адам деп санайды.
Бибісара ТАҢАТАРҚЫЗЫ
