Қасиетті қара шаңырақ
«Түстік өмірің болса, кештік білім жи» деген қазақта тәмсіл бар. Қай кезде де білімдінің келешегі кемел, болашағы жарқын. Дүлділ мен дарынның саналы ғұмырында жол бастаушы болған ұстаздың құтханасы, қасиетті қара шаңырағы – білім ордасы. Жас буынның қанатын қатайтып, үлкен өмірге жолдама беретін мектептің киесіне шәкірт атаулы бас иеді. Аудан орталығында орналасқан тарихы терең №35 Иса Тоқтыбаев атындағы мектеп-лицей биыл ғасырлық мерейтойын тойлауда. Түзу жолда тұсау салдырмас талай мықтыны шығарған білім ордасының өткені мен бүгіні – өскелең ұрпаққа өнеге.АЛҒАШ МЕКТЕПТЕ 14 ОҚУШЫ БІЛІМ АЛҒАН
Алғаш 14 оқушымен жұмысын бастаған іргелі білім ордасының ғасырлық тарихы шежіреге толы. Өткен ғасырдың елеулі жаңалығы – аудан орталығынан бастауыш сыныпқа арналған мектеп ашылғаны. Қазіргі таңда мыңдаған шәкірттің алтын ұясына айналған мектепті ашуда білім саласының нағыз кемеңгерлері Оспан Әбілпаттаев пен Рахым Алшынбаевтың еңбегі зор. Сол уақытта мектеп басшылығы халық баласының сауат ашуына мүмкіндік жасады. Аумалы-төкпелі заманда жұртшылыққа хат танытып, білім сапасын жақсартуға ықпал етті. Бірнеше жыл Тереңөзек орталығында тек бастауыш сынып оқушыларын оқытқан мектеп кейіннен 7 жылдық білім ордасына айналды. Мұнда қажырлы қайратымен еңбек еткен ұстаздардың қолтаңбасы қалған.
Мектеп тарихында соғыс жылдары ұстаздық қызмет еткен педагогтардың есімі әйгілі. Майдан даласында жаумен арпалысып, жеңісті жақындатқан бірқатар ұстаз білім саласының үздігі атанды. Олардың қатарында Оспан Әбілпаттаев, Төлеген Әбілдаұлы, Сейіткамал Усабаев, Қайысбек Байсалбаев, Қасымхан Ысмайылов, Айтөре Шамкенов, Ибадулла Байдаулетов, Смағұл Тұрғанбаев, Ғаппар Сағындықов, Мырқайдар Мәмбетов, Дүйсенбай Жетербаев, Аққайыр Қоржынбаев бар. Әрқайсысы бала бағбанына айналып, талантты шәкірттерді тәрбиеледі. Көрегенділік пен даналықты ерекше ықыласпен шәкірт бойына дарытқан олардың қызметі қашанда өлшеусіз.
«Мұғалім өзінің білімділігімен, жүріс-тұрысымен, жайдары мінезімен, тіпті сырт пішіні, киген киімімен де оқушысына жақсы мағынада қатты әсер етеді» деп Мәлік Ғабдуллин айтқандай, талай шәкірт жоғарыда аталған ұлағатты ұстаздарға қарап тұғырлы азамат болып қалыптасты.
ЖАҢА ҒИМАРАТ 1968 ЖЫЛЫ ПАЙДАЛАНУҒА БЕРІЛДІ
Кейінгі жылдары толайым табысқа жете білген алтын ұя мектептің іргетасы 1967 жылы қаланды. Қажырлы еңбектің қайраткері Рахым Алшынбаев көшесінде орналасқан жаңа ғимарат пайдалануға 1968 жылы берілген. Нағыз білімнің қайнар көзінен нәр алған кез келген шәкірттің қасиетті қарашаңырағы сол кезде М.И.Калинин атымен аталды. Талай қиындықтың шешуін алдынан тосып алған ұстаздардың көбі жемісті жылдарын осында өткерді.
Республиканың түкпір-түкпірінде түрлі салада қызметте жүрген талай жанның бағын ашқан мектеп тарихында шын мәнінде аты мәңгі өшпейтін тұлғалардың өшпес ізі қалған. Туған жердің гүлденуіне сүбелі үлес қосқан мектеп педагогтары ағартушылық саланың қыр-сырына қанығып, қиын-қыстау күндерден тосылмай өтті. Білімге бастау алған талантты жандардың балалық шағы мен балдәурені мектеп қабырғасында қалыптасты. Осыған дейін жиырмаға жуық басшы қызмет атқарған мектептің бүгінгі аяқ-алысы жаман емес. Ең алғаш ұстаздардың ұстазы атанған Сақыбек Алданазаров басқарған мектеп ұжымында кіл мықты бір салаға топтасты.
«Өмір – үлкен мектеп, ұлы ұстаз» дегенді ұстаным еткен ұлағатты ұстаздар қатарында Шайхыислам Нұржанов, Уайда Бисембаев, Төлеген Досымов, Қадір Бердалиев, Біткенбай Мырқайдаров, Алмат Пірімбетов, Жоламан Ерманов, Бақтығали Сүйіндіков, Кеңес Иноятов, Аманқос Ақылбеков бар. Аға буын өкілдерінің ізін жалғаған білікті маман Күлпәш Дастанова, Айжамал Айтмағанбетова, Күлшім Әубәкірова, Пістегүл Игісінова, Рахима Қызылхожаева Ақжәми Балабаева, Бибісара Аяшова, Роза Жайлыбаева, Рыскүл Бәжиева, Доскүл Абдулина, Патыма Ибраева, Нағима Қаражанова, Гүлбарам Жарекеева, Алтынай Ешпанова, Күлзада Кенжебаева Айымторы Рабатова, Ұлмекен Рысбекова, Анар Ізбасарова, Сұлупан Шамшадинова, Патыма Алданова, Роза Әдуова, Ұлбике Ерімбетова, Райхан Танабаева, Райкүл Маханбетжанова, Рыскүл Симағамбетова, Фатима Шадиева, Қарлыға Бекмағанбетова, Ұлбосын Бекмағанбетова секілді ұстаздар жұмыс пен үйді қатар алып жүріп, абырой биігінен көрінді. Шуағымен бала жүрегінен жол тапқан олардың қызметі қашанда үлгі-өнеге.
Білім ордасының бағындырар белесі мен болашағы бірінші басшыға тікелей байланысты. Ұжымды әрқашан ұйымдастыра біліп, жақсылыққа бастау нағыз біліктілік пен білімді қажет етеді. Бұл қызметте шыңдалған мектеп директорлары Сақыбек Алданазаров, Ажар Әзхожаева, Ұлмекен Жанәлиева, Бөлебай Бисенбаев, Жұмабек Асанов, Роза Бексейітова, Алмас Есназар, Бәйдібек Әмірбеков, Баян Сүюбаева, Ләззат Палымбетова, Бағдаш Сағындық әр жылдары биік белесті бағындырды.
ЖОҒАРЫ БІЛІКТІ ҰСТАЗДАР
Ұлт мүддесіне қызмет еткен ағартушы Иса Тоқтыбаев есімі мектепке 1998 жылы берілді. Талай сыңдарлы сәттерде азаматтық ұстанымынан таймаған даңқты тұлға атындағы білім ордасының Сыр өңірінде өзіңдік орны бар. 2009 жылы мектеп-лицей мәртебесін алған қара шаңырақтан аудан мерейін тасытып, ұлт мақтанашына айналған Жүсіпбек Бекжанов, Әли Ахметов, Есенбай Байсалбаев, тарихшы-ғалым Сафиулла Абдулпаттаев, Бәкір Өтепов, ғалым-зерттеушілер Зейнолла Қари мен Хадиша Нұғманова, ҚР Мемлекет хатшысы Қырымбек Көшербаев, Айтбай Көшербаев, әйгілі композитор Рамазан Тайманов, ақын-журналист Ахат Жанаев, ақын Әбіраш Жәмішев, «Ленин жолы» газетінің редакторы болған Нұрділда Уәлиев, құқық қорғау саласында табанды еңбек еткен Айтбай Әлібаев, темір жол саласының ардагері Әби Сарқыншақов үлкен өмірге қанат қаққан.
Адамзат баласының ұлы игіліктерінің ең жоғарғысы қазыналы білім екені рас. Бағытына қарай білім сипаты әртүрлі. Алдыңғы буынның кейінгі ұрпаққа қалдырар мұрасы – мәңгі тот баспайтын білімі. Осындай көргенінен таңбайтын ұлы ұстаздардың артынан біршама білікті маман ерді. Бүгінде қасиетті қара шаңырақтың әр бұрышында олардың қолтаңбасы қалған. Өзіңдік бағытын қалыптастырған кәсібилікті жетік меңгерген ұстаздардың расында шоқтығы биік. Кішкентайынан баланың өмірге қалыптасуына себепкер болған Ұлтуған Бимұрзаева, Мирамкүл Әкімжанова, Шолпан Әбенова, Жанат Сармолдина, Дариха Райымқұл сынды білікті мамандардың нәтижелі жұмысының арқасында бастауыштың білім деңгейі сараланды.
Қазіргі таңда жаңартылған білімнің игілігін көрген оқушылардың көбісі дарынды жастардың қатарын толықтырды. Тәуелсіздік жылдары лег-легімен түлектер ұлағатты ұстаздардың тағылымын ала білді. Бақытжан Бақбергенова басқаратын мектеп-лицейде 67 мұғалім оқушыларға білім беруде. Оның 1-і «Білім беру ісінің үздігі». Ол ағылшын тілі пәні мұғалімі С.Мәтібаева. 10 педагог жоғары санатты, 15-і бірінші санатты, 18-і екінші санатты ұстаздар. Ал педагог-зерттеуші – 11, педагог-сарапшы – 16, педагог-модератор – 11-ді құрайды. Тек баланың қарым-қабілетін аша отырып, жан-жақты білімін жетілдірген ұстаздардың еңбегі ерен. Жоғарыда аты аталған үлкен буынның ізін жалғаған Зағипа Тайманова, Ұлбосын Қалқоразова, Маржан Қалқоразова, Айнұр Алиева, Светлана Құрамысова, Қаршыға Әшірбекова, Гүлжан Алыбаева, Кенже Тұрғанбекова, Жанна Саркеева, Айнұр Ахметова, Айнұр Көшенова, Роза Тұрмағанбетқызы, Ләйла Сағымбаева, Іңкәр Қордабаева, Гүлсара Батишева, Омар Есбаев, Құдайберген Ахметов, Ажар Әбдрееваның есімдерін атап өткен жөн.
Мектеп-лицейде 12 жылдық білім беру жүйесі бойынша 2004-2005 оқу жылынан бастап, 12 жылдық оқыту эксперименті жүргізіліп келеді. 12 жылдық оқыту арқылы оқу бағдарламалары мен байқау оқулықтары сынақтан өткізілуде. Алғашқы сынақ сыныбы биыл 8 сыныпта оқиды. Жаңартылған білім мазмұны аясында біліктілік курсында 57 мұғалім оқып, тәжірибе жинақтады. Бүгінде жаратылыстану пәндерінен тереңдетіп оқытудың жоғарғы көрсеткіштеріне сүйене отырып, лицей сыныптары жұмыс жасау үстінде.
ЖҮЗ ЖЫЛДЫҚҚА ТАРТУ
Мектеп-лицейдің қоғамдық өмірдегі жетістігі жетерлік. Дарынды оқушылар халықаралық, республикалық, облыстық, аудандық білім бәсекелерінде топ жарып жүр. Білікті ұстаздардың айқын бағытын ұстанған шәкірттің көпшілігі жүз жылдыққа тарту жасауда.
Толағалай табысқа жеткен оқушылар білім, спорт, мәдениет, шығармашылық, ғылым секілді түрлі бағытта мықтылар қатарынан көрінуде. Ерекше айта кететін жайт, ұлттық спорт тоғызқұмалақтан Азия чемпионы атанған Жантөре Аманқос жыл қорытындысы бойынша үздік спортшы «Ұшқын» номинациясымен марапатталды. Сонымен қатар тоғызқұмалақтан әлем чемпионатында бақ сынаған және спорт шебері атағын алған 10 сынып оқушысы Дамир Ахметов, Мектепхан Нұрай, Ерасыл Пернебаев, Нұрила Мектепхан, Әсем Дәуренбекқызы облыс, республика жүлдегерлері атанды. Волейбол жүлдегерлері Әсет Рысмаханов, Ұлпан Дайрабаева, Даниял Мүбараков – аудан мақтанышы. Білім саласында да толағай табыстармен мектеп ұжымы қуантып келеді. Мысалы, 2018-2019 оқу жылында 11 оқушы бітіріп, 2 оқушы мемлекеттік қорытынды аттестаттау нәтижесі бойынша «Алтын белгі», 5 оқушы «Үздік аттестат» иеленді. 10 оқушы ЖОО білім грантын, 1 оқушы «Серпін» бағдарламасы бойынша арнаулы орта оқу орнының грантына ие болды. Осы оқу жылы ҰБТ-дегі көрсеткіш 94 баллды құрады.
Бұдан бөлек мектеп оқушылары шығармашылық байқауларда жүлделі орындардан көрініп жүр. Биыл аудандық ғылыми жобалар байқауында 3 оқушы жеңімпаз атанып, облыстық кезеңге жолдама алды. Олар: Ақерке Дәуітбекова, Жібек Қанибай, Сағыныш Ағыбай. Облыстық кезеңде алдыңғы екеуі жүлделі ІІІ орын иеленіп, республикаға бақ сынауға мүмкіндік алды. Дәл осындай білім бәсекелерінде мектеп оқушылары ерекше қабілеттерімен дараланды.
Жас педагогтардың жетістігіне тоқталатын болсақ, «Үздік мектепалды даярлық сыныбының тәрбиешісі – 2018» облыстық байқаудың аудандық кезеңінде М.Серікбаева қатысып, ІІІ орын иеленді. Айданa Жәкиева «Еңбек жолы» облыстық байқауында үздік жас маман атанды. Әлеуметтік жобалар аясында Nur Otan партиясы облыстық филиал төрағасының бірінші орынбасары М.Құттықожаевтың Алғыс хаты мен «Үздік жоба» номинациясына ие болды. Айдана Жарқынқызы биыл Сырдария ауданы әкімінің «Өрлеу» жастар сыйлығын иемденді. Бұдан өзге мектеп педагогтары Қызылорда облысының полиция департаментінің облыс көлемінде ұстаздар арасындағы сайысында ІІ орынды жеңіп алды. Білім қызметкерлерінің аудандық «Наурыз шапағаты» өнер фестивалінің лауреаты, «Жастар жылы» аясында ұйымдастырылған білім және ғылым қызметкерлерінің облыстық XII «Наурыз шапағаты» өнер фестивалінің лауреаты атанды. Жақында Тәуелсіздік мерекесі аясында Қаршыға Әшірбекова Nur Otan партиясы облыстық филиал төрағасының бірінші орынбасары А.Әлназарованың Алғыс хатымен марапатталды.
Жыл сайын кәсіби бағдарын жақсартып келе жатқан білім ошағында тәрбие жұмысы қалыс қалған емес. Дәстүрлі «Жас ұрпақ» ұйымы қатарына қабылдау, «Мамандық таңдау кеші» секілді түрлі іс-шаралар өткізіліп келеді. Мектеп оқушылары «Адал ұрпақ» ерікті мектеп клубы мүшелерінің облыстық ІІІ слетіне қатысып, «Үздік көшбасшы», «Адалдықтың жаршысы» номинациясымен марапатталды. Оның ішінде Азамат Қанапияұлы мен Бекзат Серғазиева бар.
Анар Ізбасарова жетекшелік ететін бастауыш ардагерлер ұйымы үнемі жақсы істің бастауы болып жүреді. Әркез тағылымды кеш барысында ұстаздардың мерейтойын атап өту дағдыға айналған.
Мектеп-лицейде «Рухани жаңғыру» бөлмесі ашылып, біршама құндылықтар қойылған.
Осылайша тарихы зерделеніп, өткені мен бүгіні ғасыр жылнамасына айналған №35 И.Тоқтыбаев атындағы мектеп-лицей мерейтойын алдағы уақытта тойламақшы. Туған жердің түтінін түтеткен мектеп түлектерін белсенділік танытып, игі шараны қолдауға шақырамыз. Қашанда ұлы істердің басы-қасынан табылып, бір арнаға ұйысатыны анық.
Балтабай ОРДАБЕКОВ
