Мәмс: кім, қанша, не үшін төлейді?

2020 жылдың 1 қаңтарынан бастап міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру (МӘМС) жүйесі жүзеге асырылады. Мұның түп төркінінде халықтың денсаулығына деген жауапкершілігін арттырып, елімізде медициналық қызметтің сапасын көтеру көзделген. Бұл әлемде қалыптасқан жүйе. Төрткіл дүние жұртшылығы мұнан асқан жүйені тапқан жоқ. Сондықтан МӘМС медициналық қызметтің қолжетімділігін, бәсекелестігін қамтамасыз етеді. Осы орайда МӘМС-ке қатысты көкейдегі сауалдарды аудандық аурухананың бас дәрігері Н.Мырзағалиеваға қойған едік.

– Нұржамал Жұмағалиқызы, ме­ди­ци­налық жүйенің мүмкіндігіне тоқ­­талсаңыз.

– Қазақстанның Тұңғыш Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Ұлт жоспары – «100 Нақты қадамының» 80 қадамы – денсау­лық саласында міндетті әлеуметтік медици­налық сақтандыру жүйесін кезең-кезеңмен енгізу жүктелген. Сол бойынша келер жылдан бастап жүйе қолданысқа енгізіледі. Бұл мемлекеттің, жұмыс берушілер мен азаматтардың денсаулығы үшін жоғары жауапкершілігін қамтамасыз етуге, сонымен қатар медициналық қызметтің сапасы мен қолжетімділігін, бірінші кезекте алғашқы медициналық-санитариялық көмектің әрі жеке медицинаның дамуы және медицина ұйымдары арасындағы бә­се­келестіктің артуы есебінен жоғары­латуға мүмкіндік береді.

– Қандай медициналық қызмет көр­­сетіледі?

– Заң жобасына сәйкес азаматтарға ме­ди­циналық қызмет пакетінің 2 тү­рі ұсы­­нылады. Біріншісі – базалық пакет. Мұн­­да республикалық бюджеттен қар­­­жы­лан­дырылатын медициналық кө­м­ектің кепілдендірілген көлемі көрсе­ті­леді. Бұл пакет Қазақстан азамат­тар­ы­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ның барлығына қолжетімді болады. Көр­сетілетін қызметтер: жедел көмек және санитариялық авиация, әлеуметтік маңызы бар аурулар мен шұғыл жағдайлар кезінде көрсетілетін медициналық көмек, профилактикалық екпелер. Ал екінші – Медициналық сақтандыру қорынан көр­сетілетін сақтандыру пакеті. Оған амбула­ториялық-емханалық көмек, ста­цио­нарлық көмек (әлеуметтік маңызы бар ауруларды қоспағанда), стационардың орнын басатын көмек (әлеуметтік маңызы бар ауруларды қоспағанда), қалпына кел­тіру емі және медициналық оңалту, паллиативті көмек және мейіргерлік күтім, жоғары технологиялық көмек кіреді.

– МӘМС-ке жарна төлеуге барлы­ғының мүмкіндігі бола бер­мейді. Ол қалай болмақ?

– Мемлекет экономикалық белсенділігі төмен халық үшін, яғни Әлеуметтік меди­циналық сақтандыру қорына төленетін жарналардан азаматтардың 15 санаты босатылады. Атап айтқанда, балаларға, «Алтын алқа», «Күміс алқа» төсбелгілерімен марапатталған көп балалы аналар және «Батыр ана» атағы бар аналар, сонымен қатар I және II дәрежелі «Ана даңқы» ордені иегерлеріне, ҰОС қатысушылары мен мүгедектеріне, мүмкіндігі шектеулі жандарға, жұмыссыз ретінде тіркелген, интернатта оқитын және тәрбиеленетін, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі, жоғары білім беретін мекемелерде, сонымен бірге жоғары оқу орнынан кейінгі резидентурада күндізгі оқу түрінде оқитын, бала тууына, бала асырап алуына, 3 жасқа дейінгі бала күтіміне байланыс­ты демалыста отырған тұлғаларға, жұмыс істемейтін жүкті әйелдер және 3 жасқа дейінгі баласын тәрбиелеп отырған жұмыс істемейтін әйелдерге, зейнеткерлерге, әскери қызметкерлер, арнайы мемлекеттік орган қызметкерлері мен құқық қорғау органы қызметкерлеріне, қауіпсіздігі төмен мекемелерді қоспағанда сот үкімімен жа­за­сын өтеп отырған, уақытша ұстау және тергеу изоляторларында жатқан тұл­ға­ларға қор арқылы жарна төленеді. Өз кезегінде жұмыс берушілер – жалданған жұмысшылар үшін жарна төлейтін болады. Жұмысшылар мен салық органдарында тіркелген азаматтар – өздері үшін жарна төлейді.

– Жарнаның мөлшерлемесі қан­дай?

– Ерекше санаттағы азаматтар (ха­лықтың әлеуметтік тұрғыдан әлсіз тобы) үшін мемлекеттік жарна мөлшерлемесі орташа айлық жалақының 7% құрайды. Мөлшерлеме көлемі кезең-кезеңімен жо­ғарылап отырады. Мәселен, 2017 жылы – 4%, 2018 жылы – 5%, 2023 жылдан бас­тап – 6%, 2024 жылдан бастап – 7% көлемінде. Ал жұмыс берушілердің жарналар мөлшерлемесінің жалпы көлемі та­быстың 5% құрайды, сонымен қатар аударымдар 2017 жылы 2%, 2018 жылы 3%, 2019 жылы 4% және 2020 жылы 5%-тен басталады. Аталған аударымдар корпоративті табыс салығын есептеу кезінде шегерілетінін есепке алатын болсақ, жұмыс берушілердің жүктемесі 2017 жылы – 1,6%, 2018 жылы – 2,4%, 2019 жылы – 3,2%, 2020 жылы – 4%-ті құрайды. Сондай-ақ жұмысшылардың жарна мөлшерлемесі табысының 2% құ­райды. Олардың аударымдары 2019 жылдан – 1%, 2020 жылдан – 2%.

– Өзін-өзі жұмыспен қамтыған аза­маттар жарнаны қалай төлейді?

– Олар жарнаны өздері төлейді. Өзін-өзі жұмыспен қамтитын азаматтардың (жеке кәсіпкерлер, жеке нотариустар, жеке сот орындаушылары, адвокаттар, кә­сіби медиаторлар, азаматтық-құқықтық сипаттағы шарт бойынша табыс табатын жеке тұлғалар) жарна мөлшерлемесі табысының 7% құрайды. 2017 жылы – 2%, 2018 жылы – 3%, 2019 жылы – 5% және 2020 жылы – 7% болмақ. Атап өтетін жәйт, проценттердің жалпы мөлшері 15 минималды еңбекақыдан артпайтын болады.

– Бұл жүйе туралы халықтың ұсы­ныс-пікірі қалай ескеріледі?

– Халықтық бақылау медициналық қыз­мет­терді пайдаланушылар Медициналық сақтандыру қоры дерекқорына енген бар­лық емдеу ұйымдары туралы пікір білдіріп, ша­ғым жаза алады. Болашақта осы ті­лек-шағымдар негізінде клиникалардың рей­тингі жасалуы тиіс. Бұл азаматтардың ең үздік деген клиникалар мен емханаларды таңдауына мүмкіндік бермек.

– Тұрғындар өзінің әлеуметтік мәр­тебесін қалай білмек?

– Емханаға тіркелу және міндетті әлеу­меттік медициналық сақтандыру жү­йе­сіндегі өз мәртебесі туралы ақпаратты «Egov» пор­талы арқылы «Емхананы таң­да» бөлімінде және өз емханаңыздың сайтынан білуге болады. Онда әлеуметтік мәртебені анықтау бөлігінде «сақтандырылған» немесе «сақтандырылмаған» жүйесі іске асырылады.

– Ауданда әлеуметтік мәртебесі анықталмаған тұрғындар бар ма?

– Аудан көлемінде 2019 жылдың басында әлеуметтік мәртебесі анықталмаған тұрғындар саны 1229 болса, халық арасында үгіт-насихат түсіндірме жұмыстарын жүргізу нәтижесінде қазіргі таңда 52 тұрғынның мәртебесі нақтыланбай тұр. Тұрғындардың әлеуметтік мәртебесін анық­тау жуық арада аяқталады.

Сұхбаттасқан Е.БЕРКІНБАЕВ