Самурайлармен шайқасқан

Майдан даласында тілерсектен қан кешкен даңқты батырлардың есімін ұлықтау – кейінгі ұрпаққа міндет. Үнемі сұрапыл соғыстың зардабын тізбектеп айтып отыратын қазыналы қарттар қатары сирегені мәлім. Бұл жолы – қолымызға қалам алуға себепкер болған әкесін сағынышпен еске алып жазған асқарлық Гаухар Қарғабекованың жазбасы еді. Оның әкесі Төлеген Қарғабеков – кескілескен шайқастарда жауға қарсы тұрған соғыстың сарбазы.

Жауынгер Төлеген Қарғабеков осыдан 100 жыл бұрын дүние есігін ашқан. Саналы ғұмырында 82 жас жасаған майдангердің жас­тық шағы қиындыққа толы болады. Екінші дүниежүзілік соғыстың бел ортасынан табылған Төлеген Қамбарұлы Ташкент қаласындағы әскери училищеге оқуға түсіп, офицер шеніне қол жеткізеді. Кіші лейтенант әскери тәртіпті берік ұстанып, қашанда қатаң талап­қа сүйенеді. 1942-1947 жылдар ара­лығында 478 атқыштар полкі мен 320 атқыштар дивизия­­сын­да взвод командирі атанады. Же­ңіс күнін Будапешт қаласында қарсы алған жауынгер Жапония соғысы­на да қатысқан. Жеңісті жақын­датуға атсалысқан жауынгер Чита қаласында атты әскерлердің арнау­­лы дайынды­ғынан өтіп, самурайлармен шай­қасқа түседі.

– Соғыс жылдарында жергілікті халық орасан зор қиындыққа тап болды. Әрбір үйден майданға ат­танған ер азаматты жоқтаған ана мен зайыбы қалды. Жетімсіреген баланың көз жасы селдей төгілді. Осы уақытта біздің әкеміз жаудың бетін қайтарып, ерлік көрсете білді. Екінші дүниежүзілік соғыста табандылығымен көзге түскен әке­міз өлең жазатын. Фашиспен со­ғыса жүріп, отбасына өлең жол­да­рын арнаған ол тұрақты түрде хат жолдаған. Құдай қосқан жары Рахила Құлмағанбетоваға жазған бір хатында:

Хат жазамын майданнан,
Мейірімді, ғазиз жарыма.
Ағайын, жекжат бар бірақ,
Сенен жақын бола ма, – деген өлеңі әлі сақтаулы. Бақыт­ты, баянды ғұмыр кешкен ата-ана­мыздан 3 ұл, 3 қыз тәрбиеленген едік. Қазіргі уақытта Төлеге­новтер әулетінде бір­­неше буын өкілі тәрбиеленуде. Әке­міздің ер­лігін, халық баласы үшін жаса­ған еңбегін ұрпағымызға ай­­ту­­­­­­дан жалықпаймыз, – дейді май­­­­дангердің қызы Гаухар Қарға­бекова.

Жалпы, Төлеген Қарғабеков со­ғыстан 1946 жылы елге аман-есен оралады. Елге келгеннен ке­йін жауынгер 2 жылдық мұғалім­дер даярлайтын училищені бітіріп шығады. Бір жылдары туған ауы­лында партия ұйымының хатшысы қызметін атқарған Төлеген Қамбарұлы зейнет демалысына шыққанға дейін ұстаз болады. Халық баласын оқытуға назар қой­­­­ған майдангер өмірінің соңына дейін өлең жазуды тоқтатпаған. Зайыбы Рахила екеуі ұрпағының қызығын көріп, қаншама қиын-қыстау күндерді артта қалдырған. Гаухар Қарғабекова «Әкеге тағ­зым» тақырыбындағы жазбасын­да арқасүйер әкесінің соңғы уақытта жазған өлеңін көпшілікке ұсы­нады.

Сексеннің менде келдім
екеуіне,
Жаманның ергенім жоқ
жетегіне.
Мен әзір қалтақ-құлтақ етіп
жүрмін,
Мендей шал жатып қалды төсегінде, – деп өлең өрген майдангер көзі тірісінде бірнеше ме­дальға қол жеткізген. Әрине, ұр­пағы үшін жауынгердің есімі мәң­гілік жаңғырып тұрады.

Балтабай ОРДАБЕКОВ