Халықты шоғырландыру процесіне серпін береді
Бәрімізге белгілі, 9 сәуірде Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев қазақстандықтарға үндеу жариялағаннан кейін «Қазақстан Республикасы Президентінің кезектен тыс сайлауын 2019 жылдың 9 маусымына тағайындау туралы» Жарлыққа қол қойды. Бұл оқиға біздің қоғамда үлкен серпіліс тудырды.
Президент сайлауы еліміздің саяси өміріндегі ең маңызды оқиға болып табылады. Қазіргі сайлау науқаны жаңа саяси жағдайда жүріп жатыр, бұған ерекше назар аударылуда. Сайлауды жариялау процесі қысқа мерзімде және барлық рәсімдерді қатаң сақтай отырып орындалғаны атап өтуге тұрарлық.
Президент Қ.Тоқаев өзінің Елбасымен кеңескенін, өз шешімін Конституциялық кеңеспен келіскенін атап өтті. Парламент палаталарының спикерлерімен, Премьер-Министрмен, парламенттік партиялардың көшбасшыларымен кездесулер өткізілді.
Шын мәнінде, біз элитаның, барлық саяси және қоғамдық күштердің транзиттік кезеңнің қисынды аяқталуын барынша тез, ашық және заңды түрде қамтамасыз етуге ұмтылуда қол жеткізген уағдаластығы туралы айта аламыз.
Әрине, алдағы кезектен тыс президенттік сайлау – маңызды саяси оқиға. Сайлаудың еліміздің одан әрі даму бағытын айқындайтын жалпымемлекеттік мәні зор. Бұл сайлау уақыт талабына сай, соңғы саяси өзгерістердің қисынды жалғасы екені айдан анық.
Биылғы наурыз айында жоғарғы билік Ата заңның талаптарына сәйкес ауысты. Мұның бейбіт жолмен, тұрақтылық пен болжамдылық сақталған жағдайда өтуі аса маңызды болды. Осының барлығы биліктің тұрақтылығының жоғары деңгейін, демократиялық институттардың пәрменділігін, саяси мәдениет пен азаматтардың бірлігін көрсетті. Бұл ретте біз тәуелсіз Қазақстан тарихында биліктің тұңғыш рет берілгенін естен шығармауымыз керек. Әлемнің түрлі елдерінде биліктің берілу процестерімен ілесе жүретін қиындықтар болатынын ескерсек, Қазақстан осы күрделі кезеңде барлық саяси ойыншылардың саяси даналығы мен жауапкершілігін көрсетті.
Сонымен қатар айналамыздағы әлем бір орында тұрмайды, үнемі өзгеріп отырады. Күрделі геосаяси процестер, әлемдік экономикадағы дағдарыстық құбылыстар, әлеуметтік мәселелердің шиеленісуі, дінаралық қақтығыстар – осының барлығы басқарудың тиімділігі мен қоғамның тұрақтылығын талап етеді. Біз халықаралық қоғамдастықтың, шетелдегі әріптестеріміздің, оның ішінде шетелдік инвесторлардың Қазақстанда жүріп жатқан билік транзитін мұқият қадағалайтынын ұмытпауымыз керек. Олар үшін айқындық, ішкі тұрақтылық, саяси және экономикалық бағыттың сабақтастығы маңызды болып табылады. Ел ішінде транзиттік кезеңнің созылуы қоғамда, іскерлік қоғамдастық арасында бұлыңғырлықтың өсуімен қатар жүруі мүмкін. Бұл туралы сарапшылар көп айтты, әлеуметтік желілерде жазылды. Сондықтан, экономиканы, әлеуметтік саланы одан әрі дамыту, қоғамдық-саяси тұрақтылықты қамтамасыз ету міндеттерін табысты шешу үшін дамудың жаңа кезеңін айқындауда Қазақстан азаматтарының сайлау құқығын тиімді іске асырудың маңызы зор.
Осыған орай, сайлау өткізу ішкі және сыртқы саясаттың сабақтастығы мен дәйектілігі жағдайында қоғамның одан әрі іс-қимыл жасауына мүмкіндік береді. Сайлау биліктің заңдылығын нығайтуға, елдегі тұрақтылықты қамтамасыз етуге ықпал етеді. Оның қолданыстағы заңнама нормаларына қатаң сәйкестікте өткізілетінін атап өту маңызды. Мұның барлығы Елбасы ұсынған стратегиялық бағдарламаларды тиімді іске асыруды жалғастыруға мүмкіндік береді. Сайланған Президент мемлекет басшысының функцияларын жүзеге асыруға, азаматтардың құқықтары мен бостандықтарының кепілі болуға халықтың сенім мандатын алады.
Әлемдік тәжірибе көрсетіп отырғандай, саяси транзит жағдайында, этносаралық және дінаралық қатынастар мәселесі деструктивті күштер өз мақсаттарына жиі пайдаланатын «қауіп-қатер ошағы» санатына жатады. Ал Қазақстандағы этносаралық жағдай тұрақты, позитивті қалпында сақталуда. Елбасының басшылығымен Қазақстан халқы Ассамблеясының көпжылдық қызметінің арқасында еліміздің барлық этностары азаматтық ұстаным қағидаттарына шоғырландырылған. Бірде-бір этностық топ оқшаулану стратегиясын ұстанбайды, бұл сайлау науқаны барысында этностықты саясиландыру әрекеттерін айтарлықтай дәрежеде жоққа шығаратыны сөзсіз. Ассамблея өкілдері ретінде біз президент сайлауы қоғамдық келісім мен жалпыұлттық бірлікті одан әрі нығайтуға ықпал ететініне сенімдіміз.
Сайлау еліміздің алдында тұрған барлық міндеттерді табысты шешу үшін халықты шоғырландыру процесіне серпін береді. Қазақстан халқы Ассамблеясы елдің жетекші қоғамдық ұйымы ретінде осы бастаманы қоғамның белсенді қолдауын қамтамасыз етуді өзінің азаматтық борышы деп санайды. Осыған байланысты, 10 сәуірде біздің ұйымның көптеген құрылымдары өкілдерінің қатысуымен Ассамблея Кеңесінің кеңейтілген отырысы өтті.
Парламент Мәжілісінің Ассамблеядан сайланған депутаттары, республикалық және өңірлік этномәдени бірлестіктердің басшылары, қоғамдық келісім кеңестерінің, аналар кеңесінің, ғылыми-сараптамалық кеңестің, «Жаңғыру жолы» жастар қозғалысының өкілдері, ғылыми және шығармашылық зиялы қауым өкілдері, журналистер клубы мен бұқаралық ақпарат құралдарының өкілдері өз сөздерінде ел Президентін мерзімінен бұрын сайлау туралы шешімді толық қолдайтынын жеткізді.
Кеңес қорытындысында Қазақстан халқы Ассамблеясының алдағы кезектен тыс президенттік сайлауды қолдайтыны туралы үндеу қабылданды. Сонымен қатар, ол барлық қазақстандықтарды осы шешімді Қазақстан халқының игілігі мен өркендеуі жолында, болашақ ұрпақтар үшін жасалып отырған бірден-бір дұрыс таңдау ретінде қолдауға шақырды. Осылайша, Ассамблея өзінің қоғамдағы тұрақтандырушы рөлін, ұлттық сананың әртүрлі полюстерін позитивті векторда біріктіру қабілетін тағы да көрсетті.
Біздің қоғамдағы бірлік пен келісім мәселелері дәстүрлі түрде саяси және өзге де келіспеушіліктерден жоғары тұрады. Баршамыз елдегі тұрақтылық, бейбітшілік пен тыныштық, азаматтардың қауіпсіздігі үшін кез-келген басқа тәсілдердің қауіпті екенін түсінеміз. Сарапшылардың пікірлері, БАҚ-тағы және әлеуметтік желілердегі жарияланымдарды талдау, көпшіліктің пікірі бұл шешімнің қоғамда оң қабылданғанын көрсетеді. Біз алдағы сайлауда тұрақты дамып келе жатқан және өз болашағына сеніммен қарайтын ел ретінде болашақ даму бағытын бірге айқындайтынымызға сенеміз.
Әрине, Қазақстан халқы Ассамблеясының 29 сәуірде өтетін ХХVII сессиясында қазақстандық саясаттың заманауи мейнстримі ретінде кезектен тыс сайлау тақырыбы туралы талқыланатын болады. Бұл сессия 2019 жылғы көктемдегі Қазақстанда болған ауқымды өзгерістер мәнмәтінінде өзінің саяси сипаты мен мәні жағынан ерекше болады.
Біріншіден, сессия алғаш рет Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың Тұңғыш Президент – Елбасы ретінде төрағалық етуімен өтеді.
Бұл оның ерекше демократиялық сипатын көрсетеді, Елбасы мен халықтың маңызды әрі қызықты сұхбаты өтеді.
Екіншіден, Ассамблея сессиясы Қазақстан халқының Елбасының стратегиялық бағытын ұстанатынын, оның саяси бағытының сабақтастығын сөзсіз растайды.
Үшіншіден, сессия елдегі жаңа саяси жағдайлардағы бірлік пен келісімді нығайтудағы заманауи бағыттар мен тәсілдерді айқындайды, елі таңдаған көшбасшы – Елбасының айналасына халықты топтастыруға қуатты серпін береді.
Қорыта айтқанда, бүгінгі күннің саяси күн тәртібінде реформалар, ілгерілеу, азаматтық атсалысу алдыңғы орынға шығатынын, ал қоғамдық тұрақтылық, халықтың бірлігі мен келісімі біздің дамуымыздың іргелі басымдықтары болғанын және болып қала беретінін атап өту қажет. Қазақстан халқы Ассамблеясының XXVII сессиясы жаңғыру мен реформалау үдерістеріне, сондай-ақ мемлекет пен қоғамның базалық негіздерін нығайтуға да өз үлесін қосатынына, ал алдағы президент сайлауы тәуелсіз Қазақстан тарихының жаңа парағын ашатынына сенімдімін.
Президент сайлауы еліміздің саяси өміріндегі ең маңызды оқиға болып табылады. Қазіргі сайлау науқаны жаңа саяси жағдайда жүріп жатыр, бұған ерекше назар аударылуда. Сайлауды жариялау процесі қысқа мерзімде және барлық рәсімдерді қатаң сақтай отырып орындалғаны атап өтуге тұрарлық.
Президент Қ.Тоқаев өзінің Елбасымен кеңескенін, өз шешімін Конституциялық кеңеспен келіскенін атап өтті. Парламент палаталарының спикерлерімен, Премьер-Министрмен, парламенттік партиялардың көшбасшыларымен кездесулер өткізілді.
Шын мәнінде, біз элитаның, барлық саяси және қоғамдық күштердің транзиттік кезеңнің қисынды аяқталуын барынша тез, ашық және заңды түрде қамтамасыз етуге ұмтылуда қол жеткізген уағдаластығы туралы айта аламыз.
Әрине, алдағы кезектен тыс президенттік сайлау – маңызды саяси оқиға. Сайлаудың еліміздің одан әрі даму бағытын айқындайтын жалпымемлекеттік мәні зор. Бұл сайлау уақыт талабына сай, соңғы саяси өзгерістердің қисынды жалғасы екені айдан анық.
Биылғы наурыз айында жоғарғы билік Ата заңның талаптарына сәйкес ауысты. Мұның бейбіт жолмен, тұрақтылық пен болжамдылық сақталған жағдайда өтуі аса маңызды болды. Осының барлығы биліктің тұрақтылығының жоғары деңгейін, демократиялық институттардың пәрменділігін, саяси мәдениет пен азаматтардың бірлігін көрсетті. Бұл ретте біз тәуелсіз Қазақстан тарихында биліктің тұңғыш рет берілгенін естен шығармауымыз керек. Әлемнің түрлі елдерінде биліктің берілу процестерімен ілесе жүретін қиындықтар болатынын ескерсек, Қазақстан осы күрделі кезеңде барлық саяси ойыншылардың саяси даналығы мен жауапкершілігін көрсетті.
Сонымен қатар айналамыздағы әлем бір орында тұрмайды, үнемі өзгеріп отырады. Күрделі геосаяси процестер, әлемдік экономикадағы дағдарыстық құбылыстар, әлеуметтік мәселелердің шиеленісуі, дінаралық қақтығыстар – осының барлығы басқарудың тиімділігі мен қоғамның тұрақтылығын талап етеді. Біз халықаралық қоғамдастықтың, шетелдегі әріптестеріміздің, оның ішінде шетелдік инвесторлардың Қазақстанда жүріп жатқан билік транзитін мұқият қадағалайтынын ұмытпауымыз керек. Олар үшін айқындық, ішкі тұрақтылық, саяси және экономикалық бағыттың сабақтастығы маңызды болып табылады. Ел ішінде транзиттік кезеңнің созылуы қоғамда, іскерлік қоғамдастық арасында бұлыңғырлықтың өсуімен қатар жүруі мүмкін. Бұл туралы сарапшылар көп айтты, әлеуметтік желілерде жазылды. Сондықтан, экономиканы, әлеуметтік саланы одан әрі дамыту, қоғамдық-саяси тұрақтылықты қамтамасыз ету міндеттерін табысты шешу үшін дамудың жаңа кезеңін айқындауда Қазақстан азаматтарының сайлау құқығын тиімді іске асырудың маңызы зор.
Осыған орай, сайлау өткізу ішкі және сыртқы саясаттың сабақтастығы мен дәйектілігі жағдайында қоғамның одан әрі іс-қимыл жасауына мүмкіндік береді. Сайлау биліктің заңдылығын нығайтуға, елдегі тұрақтылықты қамтамасыз етуге ықпал етеді. Оның қолданыстағы заңнама нормаларына қатаң сәйкестікте өткізілетінін атап өту маңызды. Мұның барлығы Елбасы ұсынған стратегиялық бағдарламаларды тиімді іске асыруды жалғастыруға мүмкіндік береді. Сайланған Президент мемлекет басшысының функцияларын жүзеге асыруға, азаматтардың құқықтары мен бостандықтарының кепілі болуға халықтың сенім мандатын алады.
Әлемдік тәжірибе көрсетіп отырғандай, саяси транзит жағдайында, этносаралық және дінаралық қатынастар мәселесі деструктивті күштер өз мақсаттарына жиі пайдаланатын «қауіп-қатер ошағы» санатына жатады. Ал Қазақстандағы этносаралық жағдай тұрақты, позитивті қалпында сақталуда. Елбасының басшылығымен Қазақстан халқы Ассамблеясының көпжылдық қызметінің арқасында еліміздің барлық этностары азаматтық ұстаным қағидаттарына шоғырландырылған. Бірде-бір этностық топ оқшаулану стратегиясын ұстанбайды, бұл сайлау науқаны барысында этностықты саясиландыру әрекеттерін айтарлықтай дәрежеде жоққа шығаратыны сөзсіз. Ассамблея өкілдері ретінде біз президент сайлауы қоғамдық келісім мен жалпыұлттық бірлікті одан әрі нығайтуға ықпал ететініне сенімдіміз.
Сайлау еліміздің алдында тұрған барлық міндеттерді табысты шешу үшін халықты шоғырландыру процесіне серпін береді. Қазақстан халқы Ассамблеясы елдің жетекші қоғамдық ұйымы ретінде осы бастаманы қоғамның белсенді қолдауын қамтамасыз етуді өзінің азаматтық борышы деп санайды. Осыған байланысты, 10 сәуірде біздің ұйымның көптеген құрылымдары өкілдерінің қатысуымен Ассамблея Кеңесінің кеңейтілген отырысы өтті.
Парламент Мәжілісінің Ассамблеядан сайланған депутаттары, республикалық және өңірлік этномәдени бірлестіктердің басшылары, қоғамдық келісім кеңестерінің, аналар кеңесінің, ғылыми-сараптамалық кеңестің, «Жаңғыру жолы» жастар қозғалысының өкілдері, ғылыми және шығармашылық зиялы қауым өкілдері, журналистер клубы мен бұқаралық ақпарат құралдарының өкілдері өз сөздерінде ел Президентін мерзімінен бұрын сайлау туралы шешімді толық қолдайтынын жеткізді.
Кеңес қорытындысында Қазақстан халқы Ассамблеясының алдағы кезектен тыс президенттік сайлауды қолдайтыны туралы үндеу қабылданды. Сонымен қатар, ол барлық қазақстандықтарды осы шешімді Қазақстан халқының игілігі мен өркендеуі жолында, болашақ ұрпақтар үшін жасалып отырған бірден-бір дұрыс таңдау ретінде қолдауға шақырды. Осылайша, Ассамблея өзінің қоғамдағы тұрақтандырушы рөлін, ұлттық сананың әртүрлі полюстерін позитивті векторда біріктіру қабілетін тағы да көрсетті.
Біздің қоғамдағы бірлік пен келісім мәселелері дәстүрлі түрде саяси және өзге де келіспеушіліктерден жоғары тұрады. Баршамыз елдегі тұрақтылық, бейбітшілік пен тыныштық, азаматтардың қауіпсіздігі үшін кез-келген басқа тәсілдердің қауіпті екенін түсінеміз. Сарапшылардың пікірлері, БАҚ-тағы және әлеуметтік желілердегі жарияланымдарды талдау, көпшіліктің пікірі бұл шешімнің қоғамда оң қабылданғанын көрсетеді. Біз алдағы сайлауда тұрақты дамып келе жатқан және өз болашағына сеніммен қарайтын ел ретінде болашақ даму бағытын бірге айқындайтынымызға сенеміз.
Әрине, Қазақстан халқы Ассамблеясының 29 сәуірде өтетін ХХVII сессиясында қазақстандық саясаттың заманауи мейнстримі ретінде кезектен тыс сайлау тақырыбы туралы талқыланатын болады. Бұл сессия 2019 жылғы көктемдегі Қазақстанда болған ауқымды өзгерістер мәнмәтінінде өзінің саяси сипаты мен мәні жағынан ерекше болады.
Біріншіден, сессия алғаш рет Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың Тұңғыш Президент – Елбасы ретінде төрағалық етуімен өтеді.
Бұл оның ерекше демократиялық сипатын көрсетеді, Елбасы мен халықтың маңызды әрі қызықты сұхбаты өтеді.
Екіншіден, Ассамблея сессиясы Қазақстан халқының Елбасының стратегиялық бағытын ұстанатынын, оның саяси бағытының сабақтастығын сөзсіз растайды.
Үшіншіден, сессия елдегі жаңа саяси жағдайлардағы бірлік пен келісімді нығайтудағы заманауи бағыттар мен тәсілдерді айқындайды, елі таңдаған көшбасшы – Елбасының айналасына халықты топтастыруға қуатты серпін береді.
Қорыта айтқанда, бүгінгі күннің саяси күн тәртібінде реформалар, ілгерілеу, азаматтық атсалысу алдыңғы орынға шығатынын, ал қоғамдық тұрақтылық, халықтың бірлігі мен келісімі біздің дамуымыздың іргелі басымдықтары болғанын және болып қала беретінін атап өту қажет. Қазақстан халқы Ассамблеясының XXVII сессиясы жаңғыру мен реформалау үдерістеріне, сондай-ақ мемлекет пен қоғамның базалық негіздерін нығайтуға да өз үлесін қосатынына, ал алдағы президент сайлауы тәуелсіз Қазақстан тарихының жаңа парағын ашатынына сенімдімін.
Жансейіт ТҮЙМЕБАЕВ,
Қазақстан халқы Ассамблеясы Төрағасының орынбасары –
Хатшылық меңгерушісі
egemen.kz