Біз соғысты көрген жоқпыз

Дулат Исабековтің «Біз соғысты көрген жоқпыз шығармасында соғысқа бармаған, бірақ оның ащы салдарын басынан өткерген ұрпақтың тағдыры бейнеленеді. Әсіресе он үш жастағы Құлман мен тоғыз жастағы қарындасы Зеркүлдің балалық шағы мен өмірі соғыспен өткен жоқ. Олар соғыстың қасіретін тікелей көрмесе де, оның көлеңкесінде өсті. Бұл тағдыр – мыңдаған балалардың ортақ мұңы, қазақтың ортақ жүрек жарасы.

Құлман он үш жастағы бала болса да, мінезі, іс-әрекеті отыз жастағы жігітке ұқсайтын еді. Әкесі майданға аттанып, ерлікпен қаза табады. Дегенмен қаралы хабарды естірту үшін қара қағаз ауылға келгенде ауылдастары шындықты жасырып қалуға тырысады. Себебі ақсақалдар әке­сі­нің екінші әйелі балаларды тас­тап кете ме деп қорықты. Бір жағынан қам­қорлық, екінші жағынан ішкі қайшылық. Алайда «Жалғанның жарығы бір күн, ақиқаттың жарығы мың күн» дегендей, шындық ақырында ашылады.

– Құлман – қайсар, еңбекке ерте араласқан бала. Зеркүл – нәзік жүректі, ақылды қыз. Екеуі де соғысты көрмесе де, салдарымен күнде бетпе-бет келген. Зұлмат жылдар олардың балалық шағын ұрлады. Ауыл тұрғындарының ауызбірлігі мен баланы қорғауға ұмтылысы – сол дәуір тұрғындарының адамгершілік бей­не­сін көрсетеді. Шын­ды­ғында, кейде шын­дық­ты жасырудың өзі – ауыр.

Қазіргі бейбіт өмір дәл осы балалардың тағ­дырдың теперішімен үнсіз күресуінің және соғыста жан берген майдангерлердің ерлігінің нәтижесі. Расында, біз соғысты көрмедік. Сұм соғыстан зардап шеккен адамдардың жүріп өткен жолын ұғынуға тиіспіз. Бұл – адами тұрғыдан алғанда басты парызымыз саналады.

Ақылбек ОЛЖАБАЙ,
№42 Қуаныш Баймағанбетов атындағы мектеп-лицейдің 10 сынып оқушысы