Алаяқтар қандай психологиялық әдістерді қолданады
ҚР Ішкі істер министрлігінің деректеріне сәйкес, 2023 жылдың басынан бері еліміз бойынша 13,7 мыңнан астам интернет-алаяқтық тіркелген. Алаяқтардың айла-тәсілдеріне тек егде жастағы адамдар ғана емес, сонымен қатар жоғары білімі бар және IQ деңгейі жоғары азаматтар да түсіп қалады. Алаяқтар қандай психологиялық әдістерді қолданады
Алаяқтың стереотиптік портреті әдетте мынадай болып келеді: ол эмоционалды интеллектісі төмен және басқа адамның сезімін түсіне алмайтын адам. Алайда, эмпатияның болмауы оның басқа адамдарға айла-шарғы жасауына кедергі болмайды. Олар жақсы психологтар, көбінесе сүйкімді болып келеді, адамға тез ұнап қалатынымен немесе олардың аяушылығын тудыра білетіндігімен азаматтардың сеніміне оңай енеді.
Сондай-ақ, алаяқтар керемет спикерлер, олар белгілі бір уақытта қандай ауызша сөз оралымдарын қолдану керектігін, қандай интонациямен сөйлесу керектігін және қандай хабарлама жасау керектігін біледі. Мысалы, азаматтарға олардың қатысуынсыз кредит ресімделгені немесе ақша қаражаты аударылғаны туралы хабарлайды. Жәбірленушіні қорқыныш билейді, біраз уақыт ұтымды ойлау қабілетін жоғалтады, міне, осы кезде «қамқор» сұхбаттасушы көмектесе алатынын айтады – сізге тек деректерді хабарлау керек, қалғанын банк өзі реттейді.
Көбінесе алаяқтар, әсіресе қазіргі мотивациялық бизнес-курстар қаптап кеткен кездегі азаматтардың тез байып кетуді ойлайтын ниетін пайдаланады. Алаяқтар жылдам және дәл қазір шешім қабылдауды талап етеді – олар жәбірленушіге ойлануға уақыт жоқ, әйтпесе сіз өз мүмкіндігіңізді жіберіп аласыз дейді. Содан кейін адамдар күмәнді ұйымдарға ақша салады немесе «жалған кредиторлардан» қарыз алады.
Егде жастағы адамдарға кең таралған психологиялық әдіс – беделмен қысым көрсету әсер етеді. Зейнеткерлер көбіне мемлекеттік органдар мен полицияға сеніп дағдыланған, сондықтан егер оларға өзін ҰҚК қызметкері болып таныстырған адам жүгінсе, олар оған сенеді. Ақшаны беру немесе құпия деректерді хабарлау қажет қауіпті қылмыскерді ұстауға көмектесу туралы билік өкілінің өтінішіне көмектесіңіз. Егер адам күмәндана бастаса, мемлекеттік арнайы операцияға кедергі келтіргені үшін қылмыстық жауапкершіліктің бар екенін айтып қорқытады. Алаяқтар интернет пен IT-технологиялардың дамуымен әккі-шебер бола бастағанын да ұмытпауымыз керек – олар өздерінің жеке мүдделеріне қолдану үшін барлық жаңалықты зерделейді.
Алаяқтарды қалай анықтауға болады?
№ 1 белгі: Алаяқ әрқашан сізбен бірінші болып байланыс орнатады. Олар өздері қоңырау шалып немесе әлеуметтік желілер арқылы байланыс орнатады және еліктіретін ұсыныстар жасайды немесе аңғалдығыңыз бен қорқақтығыңызды пайдаланып, ақшаңызды алып алады. Мұндай қоңыраулар мен хабарларға жеңіл-желпі қарамаңыз – бұл сізді алаяқтардан қорғайтын цифрлық гигиенаның бір бөлігі.
№ 2 белгі: Алаяқтармен әңгіме әрқашан қаржы төңірегінде өрбиді. Қаскүнемдер өздерін банктің, мемлекеттік мекемелердің немесе ірі дүкендердің қызметкерлері ретінде таныстырады, бірақ олардың әңгімесі әрқашан ақшаға қатысты болады.
Әрине, алаяқтың сізге қоңырау шалғанын 100% дәл анықтау мүмкін емес, бірақ сақ болыңыз, ақшаға келгенде бейтаныс адамдардың сөзіне сенбеңіз.
