САУСАҚПЕН САНАУДЫҢ ҚЫЗЫҚ ТҮРІ
Саусақпен есептеудің қызық үлгісін шіркейлілік ақсақал Біләл Мақашұлынан үйрендік. Оны әкесінің ағасы Әлиасқардан үйренген. Ол кісі сегіз қырлы, бір сырлы жан болыпты. Темір, ағаш ұстасы, етікші ашаршылық кезеңінде аңшылықпен ағайынды асыраған мерген болған екен. Өзі сауатсыздар мектебінде екі жыл оқып, сауат ашқан. Ескіше де оқыған. Бір қызығы, ол кісі көбейту кестесін саусақпен есептеудің шебері болып, кейінгілерге үйреткен көрінеді. Мәселен, 8 бен 7-нің көбейтіндісі 56-ға тең. Осыны он саусақтың көмегімен былайша үйреткен. Бірінші көбейткіш 8-ді оң қолдың саусағына 6-дан бастап салып, бүгеді. 6,7,8. Осылай үш саусақ бүгіледі. Енді сол қолға екінші көбейткіш 7-ні алдыңғы тәртіппен бүгеді. 6,7. Осылайша оң қолда 3 саусақ, сол қолда екі саусақ бүгілді. Енді осы бүгілген саусақтарды бір-біріне қосу керек. 3+2 =5. Ал бүгілмей қалған саусақтар бір-біріне көбейтіледі. 2х3=6. Нәтижесі 56. Басқа сандарды да тексеріп көруге болады. Ескеретін жәйт, бұл көбейту 6-дан жоғары сандарға қатысты.
Е.БЕРКІНБАЕВ
Пікір 2