Әр сурет – бір тарих
Тарихты суретке жазушы – фотошежірешілер. Тарихтың тереңінен, табиғаттың тамашасынан, адамның түрлі сезімінен бір ғана сурет айнытпай сыр шерте алуы мүмкін. Сөзбен сурет салып, түрлі тілдік қолданыспен ойды көркемдеп жеткізуші тілшілер болса, жазылған жайдың айқын бейнесін беретін – фототілшілер.Қаламгерлердің кәсіби мерекесі қарсаңында аудандық газет редакциясы құнды жәдігерлікпен толығып, қоржынымыз тарихи құжаттарға толды. Саналы ғұмырын журналистика саласына арнап, аудан тарихында елеулі еңбек еткен, редакция ардагері Ерғали Әбдіқалықовтың келіні Гүлзия Сәрсембаева аудандық газет редакциясына арнайы бас сұқты. Талантты дарын иесінің немересі Ерасылды ерте келген Гүлзия Ерғали ағаның ұрпақтары ақылдаса келіп, ағаның кезінде түсірген, аудан тарихына тікелей қатысты фотосуреттері мен өзі қолданған фотоаппаратын редакцияға өткізуді жөн санағанын айтты.
Замандастары мен кейінгі буын арасында Ерхан атанып кеткен Ерғали Әбдіқалықұлы 1949 жылы дүниеге келген. Жастайынан өнер мен білімге, сұлулыққа жаны жақын болған ол Отан алдындағы борышын өтегеннен кейін Алматыға кеткен. Ол жақта физика-ядролық институтында жылға жуық, кейін сол кезде атағы дүркіреп тұрған «Лениншіл жас» газетінде тәжірибеден өткен. Білімі мен білігін ұштастырып, тілшілік жолға біржола бет бұрған Ерғали аға содан соң аудандық газетке қызметке орналасқан. Содан былайғы саналы ғұмырында мойнына фотоаппаратын асынып, бір жерде табан аудармастан қызмет еткен. Ауданға келген жоғары лауазымды басшы болсын, үлкен кездесу болсын, табиғат тылсымы мен ұшқан құсқа дейін қырағы көз қалт жібермей фотоға түсіріп, тарих тереңіне сақтаған.
«Ол кісінің жүрген жері думан мен той болатын, кез келген істі тамаша ұйымдастырып, игі бастамалардың ұйытқысы болып жүретін» деп еске алады көз көрген замандастары. Айта кетерлік жайт, ол кезеңде екінің бірі бүгінгідей «фотограф» болмаған. Тіпті фотоаппарат та табыла бермеген. Сондай сәтте фототілші қызметін абыроймен алып жүрген Ерғали ағаның бойындағы суретке деген қызығушылық кездескен қиындықтарға мойын да бұрғызбаған сыңайлы. Ол заманда суретке түсіретін ұялы телефон да жоқ. Және суретті шығарып алу да оңай жұмыс емес. Ауданда жалғыз фото түсіретін аппарат осы Ерғали ағада болған. Кез келген кадрды сәтті алып, тарихта құнды естелік қылып қалдырған ағаның әр суреті, әр еңбегі бүгінде құнды жәдігер болып сақталып қалған.
Сурет тілсіз, жансыз бейне болғанымен, көп жайттан сыр шертіп, ақпарат берері анық. Осы тұста Ерғали ағамен замандас, қызметтес болған жандармен сұхбат құрып, аға туралы естелік сыр тарттық.
– Ең алғашқы фотоаппараты, қателеспесем, «Зенит» болса керек. «Өзім ақша жинап, сатып алдым» деп айтатын. Ағай жастайынан фотоға түсіру қабілетін шыңдап, кәсіби түрде оқып үйренген адам. «Сыр бойы» газетінде фототілші болып қызмет қылған белгілі тұлға Болат Омарәлиевпен бірге осы суретке түсірудің қыр-сырын меңгерген. Ал қызмет барысындағы алғашқы цифрлық фотоаппаратын редакция қаражатына сатып алған едік. Оның өзінде ағай қалаға қайта-қайта барып жүріп өзі таңдап алған болатын. Әзіл-қалжыңға жақын, көпшіл, көңілді кісі еді, ешқашан ренжігенін көрмедік. Кез келген мәселенің шешімін оңай табатын. Сондай іскерлік қабілеті мен бойға дарыған қасиеті қызмет бабында, әсіресе баспасөзге жазылу науқанында көп пайдасын тигізетін, – деген аудандық газетті ұзақ жыл басқарған Сәуле Ерімбетова ағаймен соңғы рет тілдескенін де есіне алды.
– Ол кісі 2009 жылы 60 жасқа толатын еді. Сол жылы қызы Жадыра медициналық академияны тәмәмдайтын. Ағайдың алдағы күнге жоспары көп еді. Қызының оқу бітіргенін, өзінің алпыс жас мерейтойын дүркіретіп тойлауды да жоспарлап, айтып жүрген. Сол күні ағай Аманкелді ауылына халық жиынына баруы керек болған. Кешке маған хабарласып «Фотоаппаратты алдым, азанда жолға шығамын» деген еді. Бірақ «Адамның айтқаны емес, Алланың маңдайға жазғаны болады» дегендей ертесі күні таңда ағаның мәңгілік мекенге аттанғанын естідік... – дейді Сәуле апай.
– Мен бірлігі мен татулығы жарасқан қара шаңыраққа 2012 жылы келін болып түстім. Атамды көрмесем де, апамыз ол кісінің қызметін, қасиеттерін үнемі айтып отыратын. Анамыздың әңгімесін ұйып тыңдап, әкеміздің сондай көреген кісі болғанын бойымызға сіңірдік. Сондай-ақ үйде атамыздың өз суреті мен түсірген фотосуреттері төрде ілініп тұрады. Анамыз Бисенкүл Төлегенова сондай мейірбан кісі еді. Саналы ғұмырын бала оқыту ісіне арнаған апамыздан біз де көп нәрсе үйрендік. Былтыр арамыздан алыстап, мәңгілік мекеніне аттанды. Бүгінде қарашаңырақ бізге қалған аманат деп білеміз. Шаңырақтың отын өшірмей, атамыздың атын ұмытпай, еңбегін жинақтау – біздің парызымыз. Атаның артында қалған бір ұл, екі қызы бар. Бүгінде немерелері де өсіп, ата жолын жалғап келеді. «Адам ұрпағымен мың жасайды» дейді ғой. Аудан тарихына қатысты құнды суреттерді үйде жинағаннан гөрі өздеріңізге өткізуді жөн санадық, – дейді Ерғали ағаның келіні Гүлзия.
Аудан тарихына елеулі үлес қосқан Ерғали ағаның ізін жалғар бір ұл, екі қызы бар. Бүгінде қарашаңыраққа бас болып қалған үйдің үлкені Ербол – әскери қызметкер. Қыздың үлкені Жадыра облыстағы диагностикалық орталықта дәрігер болса, Жанерке – Алматы қаласында белгілі жобалардың бас инженері. Немерелердің үлкені Ерасылдың есімін әжесі қойыпты. Журналистердің кәсіби мерекесі күні дүние есігін ашқан сүйкімді балақай биыл жеті жасқа толады. Ал шаңырақтың шаттығына айналған, тәп-тәтті кенжетай Рамазан – екі жаста.
Кәсіби мереке қарсаңында редакцияға арнайы тапсырылған Ерғали аға түсірген жүзге тарта құнды фотосурет пен өзі қолданған фотоаппаратты газет ұжымы үлкен ілтипатпен қабыл алды. Өз кезегінде Ерғали Әбдіқалықұлының ұрпақтарына ризашылығын білдірген бас редактор Ақтөре Ибрагимұлы бұл өте орынды іс екенін айтып, құнды құжаттарды редакцияның «Ардагерлер бөлмесіне» орналастырды.
Аружан МҰХАНБЕТҚАЛИ
