Шыңғыс АМАНТАЙҰЛЫ, Алматы қаласындағы «Тұлғаны дамыту» орталығының директоры: «Жаңа Қазақстанның жарқын болашағы – жастар»

Қасиетті Сыр өңірінен түлеп ұшып, бү­гінде еліміздің түкпір-түкпірінде абыройлы қызмет етіп, өмірден өз орнын тапқан жерлестеріміз жетерлік. Солардың бірі де бірегейі, аудан орталығындағы №210 Оспан Әбілпаттаев атындағы мектептің түлегі – Үмбетаев Шыңғыс Амантайұлы. Мек­­теп қабырғасында жүргенде-ақ қоғам өмі­рінде белсенділік танытып, өзінің ерек­шелігімен көзге түскен Шыңғысты ұстаз­дарымыз кейінгі буынға үнемі үлгі етіп, мақтан тұтып отыратын. Қазіргі таңда Алматы қаласында арнайы орталық ашып, кәсібін дөңгелетіп отырған алдыңғы буын ағамызды арнайы іздеп, телефон арқылы сұхбаттастық.

– Шыңғыс Амантайұлы, өзіңізді мек­теп кезінен білеміз. Мұғалімдер «Үмбетаев Шыңғыс деген оқушымыз болған» деп үнемі мақтан тұтып, айтып отырады. Десек те, қалың оқырманға өзіңіз туралы ақ­парат беріп, таныстырып өтсек.

– Сырдария ауданы, Тереңөзек кентінде 1989 жылы дүниеге келгенмін. Әкем Амантай Үмбетаев ауданда энергетика саласында ұзақ жыл қызмет еткен. Қазір, өкінішке қарай, ортамызда жоқ. Анам Роза Үмбетаева – ұзақ жыл ұстаздық еткен, саналы өмірін бала тәрбиесіне арнаған жан. Аудан орталы­ғындағы Оспан Әбілпаттаев атындағы №210 мектепте ағылшын тілі пәнінен сабақ берді. Қазіргі уақытта бейнетінің зейнетін көріп, неме­ре­лерінің қызығын көріп отырған асыл әже.

Біздің бала кезімізде қазіргідей смартфон болған жоқ. Бірақ сол кездер ерекше қызық, ұмытылмас сәттер еді. Ол уақытта баланы көше тәрбиелейтін. Үлкендерден «Жазғы демалыста бос уақытты тиімді өткізу керек» де­генді естіп алғанмын, содан көше балаларын жинап, түрлі іс-шаралар өткізетінмін. Концерт, қойылым, сайыс өткізуді алдымен өз үйімнен бастадым. Сәкіні сахна қылып, сценарий дайындап, көршілерді көрермен ретінде шақыратынбыз. Теледидардан көргенімізді жасап іс-шараға қатысушыларға өзімізше сый­лық дайындайтынбыз. Кейін басқа көрші­лермен де «келіссөз» жүргізіп, бұл үрдісті сол кісілердің ауласында өткіздік.

Сондағы біздің ұйымдастырып жүрген іс-шаралар сол уақытта теледидардан көр­се­тетін, көрерменге көзайым болған «ХХІ ғасыр көшбасшысы», «1001 мақал» са­йысы, поэзия кештері, түрлі концерттер. Мұның бәрі қазір тек естелік қана. Тіпті күлкіңіз келуі мүмкін, дегенмен сол сәттерді ауылға барған сайын көрші-қолаң жылы естелік ретінде айтып оты­­рады.

– Мектеп өмірі, студенттік жылдар туралы еске түсірсек?

– Аудандағы білімнің қараша­ңырағы Оспан Әбілпаттаев атындағы мектепті бі­тірдім. Мектеп кезінде түрлі іс-шараларға қа­тысып, қоғамдық өмірде бел­сенді болдым. Бала кезімнен жалпы әдебиетке, жазуға қызы­ғатынмын. Бірде мектепте Абай Құнанбайұлына ар­налған мерекелік іс-шара өткізілді. Содан әдебиет пәнінің мұғалімі Жадыра Әкімтаева апай сол іс-шара туралы мақала жазуды ұсынды. Мен ойланбастан жауапкершілікті өз мой­ныма алдым. Әдебиет пәніне деген қызы­ғушылықты оятқан осы Жадыра апай болатын. Ең алғашқы мақалам аудандық «Тіршілік тынысы» газетінде жарық көрді. Кейін аталған газетке жиі мақала жазып тұратын болдым. Бір күні математика пәнінің мұғалімі Алмагүл Ақмырзақызы үзіліс кезінде менің газетке шық­қан мақаламды сыныптас­тарыма оқып берді. Шыны керек, бұл маған үлкен жігер беріп, шың­далуыма зор септігін тигізді. Кейін республикалық «Ұлан» га­зетіне мақалаларым жарияланып, «Ұлан» газетінің сол кездегі жас тілшісі атандым.

2006 жылы мектепті бітірген соң Семей қаласындағы Шәкәрім атындағы Се­мей мем­лекеттік университетінің «Қазақ тілі мен әде­биеті» мамандығына мемле­кеттік грант не­гізінде оқуға түстім. Университет қабырғасында оқу-біліммен қа­тар, қоғамдық өмірге белсене аралас­тым. Аталған университеттің сол уақытта бел­сенді болып танылған «Қазақстан студенттер Альянсы», «Жас Отан» жас­тар қанаты, Жас­тар ісі жөніндегі комитетті басқардым, ғылыми кеңесте мүше болдым. Кейін аталған универ­ситетті бітіріп, дипломымды алғаннан кейін ректор университеттің тәрбие бөліміне жұмысқа қалуға ұсыныс біл­дірді. Еш ойланбас­тан келістім. Солай үлкен өмірге, қызметке аяқ басып кеттік. Семей қаласы, сол қаламен байланысты естеліктер көп. Оның бәрін айта берсем, бір кітап болары анық. Бір сөзбен айтқанда, Шығыс өңірі жеке тұлға болып қалыптасуым үшін өмірлік мектеп болды.

– Қазіргі өміріңіз туралы айтсаңыз? Қандай салада, кім болып жұмыс жасайсыз?

– Қазіргі уақытта Алматы қаласында білім беру, оқыту саласында жеке кәсіппен айналысамын. «Тұлғаны дамыту» атты ор­талығымыз бар. Сондай-ақ қосымша кәсібін бастап жатқан кәсіпкерлерге жүйелі түрде кәсібін бастауға бағыт-бағдар беремін. Өзіңді танығың келсе, өзіңді дамытқың келсе кәсіппен айналысу керек деп есеп­теймін.

– Өзіңізге кімдерді үлгі тұтасыз?

– Алаш арыстары Әлихан Бөкейханов, Ахмет Байтұрсынұлы, Міржақып Дулатұлы, Жү­сіп­бек Аймауытов, Мағжан Жұмабаев секілді тұлғалардың өмірлік ұстанымдары қазақ үшін жасаған еңбектерін үлгі тұтамын. Күн демей, түн демей, ел, жер, руханият, білім, ғылым саласында Алаш арыстарының еткен еңбектері орасан зор.

Бостандық таңы атты, қазағым, көріңдер,

Арға ие басшының соңынан еріңдер.

Таң артынан хақиқат күн шығады,

Еріншек, жалқаулық әдеттен безіңдер, – деп жырлаған Шәкәрім Құдайбердіұлының өлең­дері өмірімнің негізгі мәніне айналған.

Батыр Бауыржан Момышұлының қайсар­лығы, батыл шешім қабылдауы, қанша атақ абы­ройы бола тұра, өзін халықтан жоғары қой­мағанынан үлгі аламын.

– Бос уақытыңызда не істейсіз?

– Бос уақытымда өлең оқып, жаттағанды ұнатамын. Шәкәрім Құдайбердіұлының өлең­­дерін талдап, түсінген ойымды қағаз бетіне түр­тіп жүремін. Соңғы уақыт­та ақын Светқали Нұржан ағамыз­дың «Сарыайшықтың көзесі» және «Жұл­дыздардың жұпары» атты шы­ғар­малар жинағын оқып жүрмін.

– Отбасыңыз, балаларыңыз туралы айтып өтсеңіз?

– Аллаға шүкір, өмірлік зайыбым Әсем екеу­міз Ақмұрат, Айзере, Саидмұрат деген балаларды тәрбиелеп отырмыз. Өзімнің негізгі ма­мандығым – педагог, Әсемнің ма­мандығы – психолог. Отбасында бала тәрбиесіне ерекше көңіл бөлеміз. Әрбір баланың осы күннен қандай қабілеттері бар, не нәрсеге бейім со­ны бақылап, зерттеп жүреміз. Балалармен ашық сөйлесіп, олардың ойын тыңдаймыз. От­басындағы қарым-қатынас өте маңызды.

– Сіз үшін өмірдегі ең басты құн­дылық не?

– Мен үшін басты деп саналатын бірнеше құндылық бар. Олар уақыт, денсаулық, отбасы, адамның ішкі әлемі.

Уақыттың құндылық екені бәріне белгілі. Бос кеткен уақытты кері қайтара алмайсың, өкінгеннен ешқандай пайда жоқ. Уақытты ақша сияқты көбейте алмайсың. Сондықтан мен өз уақытыма және өзгенің уақытына құр­метпен қараймын.

Ал денсаулық мазаласа, бүкіл тірлігіңнен маза кетеді. Дұрыс тамақтану, дене жат­ты­ғуларын жасау, психологиялық сауат­тылық – денсаулық күтіміндегі негізгі қадам­дар.

Отбасы – шағын мемлекет. Отбасымен бір­ге уақыт өткізу, отбасына тиімді ережелер енгізу, мейірімді қарым-қатынаста болу, ашық сөйлесу мен үшін маңызды.

Адамның ішкі әлеміне әсер ететін факторлар – ой, сөз, әрекет, эмоция. Мен үшін өмірдің мәні аманат жанды таза сақтап, өмір бойы өзің­ді шыңдап, дамыта беру.

– Алдағы жоспарларыңыз қандай? Туған жерге оралу ойда бар ма?

– Қызылорда облысы аумағында 2012-2020 жылдары отызға жуық әлеуметтік (әлеуметтік бизнес) жобаларды жүзеге асырдық. Туған жерге қай уақытта болса да, қызмет етуге әзір­міз. Қазіргі күннің өзінде жас кәсіпкерлерге онлайн кеңестер жүргізудемін. Бүгінгі тұрмыс-тіршілік Алматы қаласымен байланысты болып тұр. Алда не болатыны Аллаға аян.

Мақсат, жоспар көп. Оның бәрін жүйелі түр­де жүзеге асыру бағытында жобалар да­йындап жатырмыз. Жаңа Қазақстанның жар­қын болашағы – жастарға қабілет, дағ­дыларын дамыту, болмысын ашу бағытында онлайн мектеп ашу ойда бар. Арманым – Алаш арыс­тарындай азаматтарды тәр­биелейтін орталық құру.

– Ізіңізді басып келе жатқан жас­тарға қандай кеңес бересіз?

– Негізгі кеңестерге тоқталайын. Ең алдымен, жауапкершілік. Өз өміріңе, әре­кетіңе, сөзіңе, ойыңа, жұмысыңа жауапты болу. Жа­уап­кершілігі бар адамның үнемі жолы ашық бо­лады. Жастар қаржылық тұрғыда сауатты болуы керек. Өз қолындағы ақшаға ұқыптылықпен қа­рап, кіріс-шығысын есептеп жүрген абзал. Сондай-ақ рухани қабатты толтыру. Адам­ның көзге көрінбейтін рухани қабаты болады. Егер біз ол қабатты мағынасыз, мәнсіз әндер мен фильмдерге, әзілдер, вайндар, бос, қажетсіз әңгімеге толтыратын болсақ, адам қуыс кеуде болады. Өз өміріне өзгелерді кінәлайтын, ешқандай мақсаты жоқ, еш­те­ңе­ге ұмтылмайтын ынжық болып өседі. Осы себепті, Абай мен Шәкәрім атамыздың, Алаш арыстарының шығармалары, жыраулар поэзия­сын жиі оқып, кеудемізді рухани құн­дылыққа толтырып жүрсек, келешегіміз кел­бетті, болашағымыз жарқын болады.

– Сұхбат бергеніңізге рах­мет.

Сұхбаттасқан

Аружан МҰХАНБЕТҚАЛИ