Денсаулық – ол аманат, Алла Тағаланың берген нығметі. Оған жауапкершілікпен қарап, зиян тиетіндей әрекет жасалмау керек. Мұны жете түсінбейтін жандар баршылық. «Арықтаймын» деп өміріңізге қауіп төндіретін, елімізге кең таралып жатқан ББҚ – биологиялық белсенді қоспаларды тұтынып, артық салмағымен күресіп жүрген қаншама адам бар. Тіпті сол ББҚ-ны пайдаланып артынша созылмалы қауіпті ауруға шалдығып, өмірден қол үзген жағдайды естігенде көңіл құлазиды. Соңғы жылдары осындай тақы­рыпта қоғамда айрықша белең алған жан түршігерлік жағдай көбейді. Ондай жандардың артында зар жылап жақыны қалғаны белгілі. Дұрыс тамақтанумен қатар спортпен шұғылданудың орнына «тез арықтасам екен» деп қысқа жол­ды таңдап, пайдасынан зияны мол дәріні тұтынатын жандар көп. Кез келген дүние­нің пайдалы жағы мен зияны бірге жүреді. Оны көпшілік түсіне бермейді. Түсінгенімен, жете мән беріп қарамайтыны жасырын емес. Сондықтан әр тұтынған затқа мән беріп, зерттеп, зерделеп ҚР Денсаулық сақтау министрлігінің рұқсаты бар дәрілер мен биологиялық белсенді қоспаларды ғана пайдалану керек.

Елімізде семіздікпен күресіп жүрген­дер­дің қатары 4 миллионнан асыпты. Бұл – халық санына шаққанда өте жоғары көрсеткіш. Сондықтан семіздікпен күресуді «бір жұдырықтай» қолға алған жөн. Семіздік қалай пайда болады? Осы сауалдың жауабына көз жүгіртсек.

Семіздік – адам ағзасында майдың шамадан тыс жиналуымен сипатталатын, денсаулықтың бұзылысына әкелетін жағдай. Ал семіздік – дұрыс тамақтанбау және саламатты өмір салтын ұстанбаудан қалыптасады. Кейде жұмысқа асығып таңғы асты ішпейміз яки ұйықтар алдында тоңазытқыштың есігін қайта-қайта ашып, түні бойы ауыз босамай, тойып жататындар да аз емес. Мұның бәрі адам ағзасының жұмысын төмендетеді. Ұйқы безінің бұзылуы – семіздікпен жүздесудің бастамасы. Сонымен қатар, теледидар алдында жатып тамақ ішетін жандарда асқазан сөлі дұрыс бөлінбейді. Өмірінде спортпен дос болмаған әр адамда май басу таңғаларлық жағдай емес. Су – тіршіліктің қайнар көзі. Адам ағзасының 65-70 пайызы судан тұрады. Бір қынжылтатын жағдай жасөспірімдер қарапайым суды газды сусынға айырбастап жатыр. Тек олар емес, ересектер де газды сусынға үйір. Қарапайым шөліңді қандыратын судың орнына күделікті тұтынатыны – газды тәтті сусын. Бұның салдары, құрамында қант мөлшері көп болғандықтан, қан диабеті ауруына шалдығу және денеде түрлі жара қаптауына әкеп соқтыруы мүмкін. Сон­дықтан дұрыс тамақтануды қолға алып, мәзірге көкөністер мен жемістерді көп мөлшерде қосқан абзалырақ.

Семіздік тек дұрыс тамақтанбаумен ғана пайда болмайды. Оған қоса түнгі ұйқының реттілігі, ағзадағы су мөлшерінің тапшылығы және дене қозғалысының қалыптылығы да ескеріледі. Осы атал­ғанның бәрі қалыпты деңгейде, яғни саламатты өмір салтын ұстанған жағдайда ғана ағзада бұзылыстар болмайды. Ең бастысы, мәзірде каллориясы аз өнімдер мен жеміс-жидек және көкөністер молынан болуы керек. Үнемі қозғалыста болып, күнделікті белгілі мөлшерде су ішкен дұрыс. Уақытында жатып, күнделікті ұйқы реттілігін қалыптастыру маңызды.

    ББҚ – биологиялық белсенді қоспа. Ғалымдардың зерттеуі бойынша, адамның немесе жануарлардың денсаулығына пайдалы әсер етуі «мүмкін», бірақ негізгі тағам ретінде пайдаланылмайтын, арнайы биологиялық әсері бар тағамдық қоспа екенін айта кетейік. Оларға дәрумендер, минералдар, ферменттер және басқа да дәрілік немесе дәрілік емес заттар жатады. Негізінде ББҚ мамандардың кеңесінен босатылған. Сондықтан болу керек, қазір тағамдық қоспаның сан алуан түрі көбейген. Әлеуметтік желіде жарнамасы жер жаратын белсенді қоспа түрлері жетерлік.

   

  ББҚ-ны көбінесе салмақ тастау яки арықтау үшін пайдаланады. Мамандар бұның дұрыс еместігін айтады. Ең алдымен ағзада қандай дәрумендер мен минералдар жетіспейтінін анықтап, кейін мамандар ұсынған жағдайда ғана дәрумен түрін қолдануға болады. Өз бетіңізше семіздіктен арылтуға арналған тағамдық қоспаны тұтынбағаныңыз жөн. Қазіргі таңда сол артық салмақтан арылтуға арналған түрлі биологиялық белсенді қоспаларды заңсыз саудалап жүргендер қатары көп.

    Ғаламтор көзінен іздесек, бұндай тағамдық қоспалар туралы жақсы пікірмен қатар қайғылы жағдайға дейін ұласқан пікірлер легі жарыса көрініс береді. Біреуі «20 күнде 15 келі салмақ тастадым, жақсы көмектесті» десе, екіншісі қызынан, тағы бірі келіншегінен айырылғанын жазып теріс пікір қалдырған. Мәселенің мәнісіне жету мақсатында тереңінен зерттей келе, қысқа-нұсқа ақпарат көзіне қанықтық. Бұл тағамдық қоспаның түпнұсқа түрі және көшірмесі бар екен. Қайсысы түпнұсқа, қай­сысы көшірме екендігін ажырату қиын. Мән-жайды сұрау үшін сатушыларымен байланысқа шықтық. Бірінші оператор сер­тификатқа мән беріңіз десе, екіншісінен «өндірілген жеріне байланысты» деген мардымсыз жауап алдық.

   Бағасы қолжетімді, жарнамасы жер жарған өнімді тіпті танымал адамдар ұсынып, жарнамаласа, халық қалай сенбесін?! Қарапайым қыз-келіншек артық салмақтан оңай арылғысы келіп сол жарнамаға сеніп, болашағын ойламай алып тұтынады. Бір алған адам тағы бірнеше адамның сатып алуына себепкер болатыны және бар. Бірақ әр заттың пайдасы және зияны қатар жүреді. Бастапқыда жақсы әсер етіп, тұтынған затың көңіліңнен шығуы мүмкін. Сосын уақыт өте келе денсаулығыңда қандай да бір кінәрат пайда бола бастайды. Ол тіпті созылмалы ауруға ұласып кетуі де ғажап емес. Сондықтан жарнаманың құрбаны болмай, әр нәрсені зерттеп барып тұтынған жөн.

  Әр адам­ның ішкі түйсігі, қалауы әртүрлі. Сондықтан тағамдық қоспаны тұтынарда міндетті түрде құрамын тексеру қажет. Сонымен қатар арнайы сертификаты бар-жоғын анықтаңыз және күнделікті қабылдау мөлшерінен артық пайдаланбаңыз. Мәзіріңізге көкөніс пен жемістерді қосыңыз. Таза ауада көп серуендеп, спортпен шұғылдану көп мәселенің шешімі болмақ.

   Әр адамның өзінің табиғи жаратылысына қарай дене бітімі қалыптасады. Алла Тағаланың берген жаратылысы кейде көңілімізден шықпай, өзгертуге тырысамыз. Артық салмақ болса қысылып, одан табиғи жолмен арылуға ерініп, тез нәтиже шығаратын ББҚ-ға жүгінеміз. Жоғарыда атап өткендей биологиялық белсенді қоспалардың да пайдалысы және зиянды түрі болады.

   Интернет желісінен іздеп, жантүршігерлік жайттарға куә болдық. «Арықтаймын» деп биологиялық белсенді қоспаны ішіп, жүрегі бірнеше минутқа соқпай қалған келіншекті дәрігерлер дер кезінде жүрегіне ота жасап, аман алып қалған. Жан құлазитын оқиғаның бірі, 18 жастағы бойжеткеннің артық салмақпен 6 ай бойы күресіп, спорт­пен шұғылданып, жеңіл тамақтана бастаған. Кейін келе нәтиже болмаса керек, іш жүргізетін, несеп жолдарын айдайтын дәрі ішкен. Одан да көңіл көншітетін нәтиже көрмеген бойжеткен арықтататын ББҚ-ның екі есе артық мөлшерін қабылдаған. Соның салдарынан жүрегі тоқтап, бірден қайтыс болған. Тағы бір ауыр жағдай, жолдасының көңілінен шығамын деп, семіздікпен күресуге бел байлаған келіншек жарнамаға сеніп биологиялық белсенді қоспа тұтынған. Күйеуі күннен-күнге арықтаған жарын көріп көңілі орнына түскенімен, қуанышы көпке созылмады. Уақыт өте келе «арықтаудың салдары жаман ауруға» ұласқаны анықталып көз жұмған. Осындай қайғылы жағдайдың біреуі көпшілікке жария етілсе, екіншісі тасада қалып жатады. Бұған бей-жай қарауға болмайды.

 

   ҚР Денсаулық сақтау министрлігінің рұқсатынсыз сатылып жүрген биология­лық белсенді қоспалардың түр-түрі шығуда. Олардың құрамы тексеріліп жатыр ма? Белгісіз! Әлеуметтік желі белсенділері де заңсыз нәрсені жарнамалаудан аулақ болып, тек халыққа пайдалы нәрсені ұсынғаны жөн. Өйткені халықтың алдында жүргендіктен ең бірінші солардың ұсынған әрбір затын халық сеніп алады. Сондықтан жарнама жасарда да тауарды әбден тексеріп, зерттеп алған абзалырақ. Ал тұтынушыларға келетін болсақ, артық салмақпен күресер алдын сала мамандарының кеңесіне жүгінген жөн. Әр саланың өз маманы болатыны бар­лығымызға белгілі.

   Биологиялық белсенді қоспа – жалпы тағамды құнар­ландыру мақсатында қолданылады. Әрине, оны сатушы мамандар жер көкке сыйғызбай мақтап, халыққа ұсынады. Осы жерде ескертетін жағдай, сізде артық салмақ мазалап, өзіңізді жайсыз сезінсеңіз бірден ББҚ-ға жүгінбей, маман­ның кеңесіне құлақ асқан жөн. Дәрігер және сала мамандары сізге ұсынғанда ғана қолданған абзалырақ. Өз бетіңізше ешқашан дәрілік заттар мен биологиялық белсенді қоспаны пайдаланбаңыз. ББҚ-ны тұтынып көз жұмған жас аналар мен қыздар да жетерлік. Бұның алдын алып, дабыл қағуымыз шарт. ББҚ-ны бейберекет іше беруге болмайды. Біреуге жақсы жағынан әсер еткенмен, екіншісіне жақпауы әбден мүмкін. Тез нәтижеге жету ол – өте қауіпті. Ал артық салмақтан арылу үшін алдымен дұрыс тамақтанып үйренгеніңіз абзал. Спортпен шұғылданып, қозғалыс жоғары деңгейде болса жеткілікті. Таза ауада серуендегеннің өзі біршама каллорияны азайтады.

  Елімізде Денсаулық сақтау министрлігінің бекітуімен артық салмақпен күресіп жүрген азаматтарға арнайы диетологиялық 15 үстел әзірленген. Яғни әр үстел өзіндік белгілі бір ауруға бағытталып құрастырылған. Мысалы, №1, №1 а, №1б үстелдері арнайылап – асқазан жарасы және 12-елі ішек ауруымен ауыратын адамдарға арналса, №8 үстел – семіздік, №5, №5 а үстелі – ба­уыр және өт қабының аурулары және №9 үстел – қант диабетімен ауыратын адамдарға ұсынылып жасалған. Ал бұл диетологиялық үстелді толық оқу үшін интернет желісіне жүгінсеңіз болғаны. Әр үстелдің қай ауру түріне арналып жасалғанымен қатар, қанша көлемде, қандай тағамдарды, олардың құрамында қандай дәрумендер барын, сонымен қатар оны қандай температурада қабылдау керектігіне дейін жазып көрсеткен. Мұны халықтың арасында білетіні де бар, білмейтіні де бар. Осындай дайын мағлұматты пайдаланбай, денсаулыққа кері әсер ететін заттарға жүгініп отыратынымыз өкінішті.

   Арықтау барысында тек дұрыс тамақтанумен ғана шектелмей саламатты өмір салтын ұстанып, күнделікті дене қозғалысына мән беріп, спортпен шұғылданған жөн. Осы орайда, Сырдария аудандық ауруханасының Салауатты өмір салтын қалыптастыру маманы Лилия Абатқызының пікіріне кезек берсек.

  – Ең бірінші маман ретінде ББҚ яғни биологиялық белсенді қоспаға деген көзқарасымды айта кетсем. Бұл тағамдық қоспа соңғы уақытта трендке айналғандай. Халық кеңінен пайданала бастады. Ал ББҚ дегеніміз – негізінде тағам құнарын арттыру мақсатында қолданылады. Дәрі-дәрмекке жатқызылмайды. Биоло­гиялық белсенді қоспаны пайдаланар алдын міндетті түрде дәрігердің кеңесіне жүгінген жөн. ББҚ қазіргі таңда елімізде 80 пайыз қыз-келіншектер арасында кеңінен таралған. Бағасы көңілге қонымды болғандықтан құрамына көз жүргіртпей ала береді. Менің айтарым, әр саланың өз маманы бар, қай зат болсын қолданар алдын майын тамызып тұрып түсіндіретін маманымен ақылдасқан әлдеқайда тиімді. Маман ретінде биологиялық белсенді қоспаны мен ешқашан емделушіге ұсынбас едім және бұған түбегейлі қарсымын. Ендігі кезекте саламатты өмір салтын ұстау туралы қысқаша айтып өтсем. Саламатты өмір салтын қалыптастырудың өзіндік принциптері бар. Біріншіден – дұрыс тамақтану, екіншіден – дене белсенділігі, үшіншіден – теріс әдеттерден бас тарту, төртіншіден – денені нығайту және аурулардың алдын алу. Міне осындай төрт қағиданы ұстана отырып, отбасы және туған-туысқандарына насихаттап отырса әртүрлі жұқпалы аурумен ауырмай, семіздіктен де түп-тамырымен қош айтысуға болады. Қазіргі таңда біз, яғни саламатты өмір салтын қалыптастыру мамандары болып аудан көлемінде әр мекемеге және мектеп қабырғасында оқитын оқушылар мен колледж студенттеріне түсіндірме жұмыстарын жүргізу үстіндеміз. Артық салмақты болдырмау және болған жағдайда қалай дұрыс күресе білу жолдарын көрсетудеміз. Саламатты өмір салтын қалыптастыру жолдарын ұрпақтарымыздан бастасақ, болашақта қиын жағдайларға тап болмаймыз деген ойдамын және соған сай әрекет етудеміз, – деп ойын бөлісті сала маманы.

   P.S. Қорытындылай келе, биологиялық белсенді қоспаның адам ағзасына пайдасын да зиянын да атап өттік. Жалған жарнаманың құрбаны болмай, өміріңізге қауіп төндіретін заттан аулақ болыңыз. Қыршыннан қиылғандардың қатарына түсуден өзіңізді қорғаңыз. Медицина маманының пікірін ескере отырып оны әрі қарай қолданасыз ба, әлде бас тартасыз ба өз еркіңізде. Саламатты өмір салтын ұстану арқылы көптеген аурудан аулақ боласыз. Дұрыс тамақтану, яғни ҚР Денсаулық сақтау министрлігінің бекіткен 15 үстел мәзірі арқылы ешқандай қиындықсыз семіздіктен арылуға болады. Сонымен қатар сала маманы айтып өткендей, 4 қағиданы ескере отырып, өзіміздің де, ұрпағымыздың да дамуы қалыпты деңгейге түседі. «Сақтансаң, сақтаймын» деген. Алла Тағаланың берген аманатына зиян келтірмей денсаулығымызды аялайық!