Заңда не өзгеріс бар?
Мемлекеттік тіл саясатын іске асыру, ономастика және көрнекі ақпарат мәселелеріне қатысты жаңадан қабылданған нормативтік актілерді түсіндіру мақсатында семинар өтті. Семинарда аудан әкімінің орынбасары Т.Нұртазаев «Тіл туралы» Заңға енгізілген өзгерістерді кәсіпкерлер мен жарнама агенттіктері өкілдері арасында кеңінен түсіндіру, көрнекі ақпараттарды бір ғана мемлекеттік тілде әзірлеу бойынша акциялар ұйымдастыру, мамандар тарапынан әдістемелік көмек көрсету қажеттігін айтты.Семинарға Қызылорда облысының ішкі саясат басқармасының тілдерді дамыту және ономастика бөлімінің басшысы Л.Есімова, Қызылорда облысының тілдерді оқыту орталығының директоры Л.Ортаева, Халықаралық «Қазақ тілі» қоғамының аудандық филиал төрағасы Ш.Нұрсейітов, кент және ауылдық округ әкімдері, бөлім басшылары, үкіметтік емес ұйым жетекшілері қатысты.
Облыстық ішкі саясат басқармасының тілдерді дамыту және ономастика бөлімінің басшысы Л.Есімова 16 заңнамалық актіге толықтырулар енгізілгенін айтып, соның ішінде «Тіл туралы» Заңдағы толықтыруларға тоқталды.
– Заңның 19 бабына «Әкімшілік-аумақтық бірліктердің, елді мекендердің құрамдас бөліктерінің, сондай-ақ басқа да физикалық-географиялық объектілердің атауларын мемлекеттік тілде жазу туралы өзгеріс енгізілді. Түзету енгізілгенге дейін олардың атаулары мемлекеттік тілде және басқа тілдерде транслитерация ережелеріне сәйкес берілетін. Қазіргі Заң нормасы атаулардың тек мемлекеттік тілде жазылуына мүмкіндік береді. Сонымен қатар Заңның 21-бабындағы өзгерістер бойынша мемлекеттік ұйымдардың бланкілері мен маңдайшалары мемлекеттік және орыс тілдерінде, қажет болған жағдайда басқа да тілдерде жазылады. Мемлекеттік емес ұйымдардың бланкілері мен маңдайшалары мемлекеттік тілде, қажет болған жағдайда орыс немесе басқа да тілдерде жазылады. Егер Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде өзгеше көзделмесе, хабарландырулар, жарнамалар, прейскуранттар, баға көрсеткіштері, ас мәзірлері, нұсқағыштар және басқа да көрнекі ақпарат мемлекеттік тілде, қажет болған жағдайда орыс немесе басқа тілдерде жазылады, – деген бөлім басшысы Заң нормаларын түсіндіру барысында арнайы сайттардың көмегін пайдалануды ұсынды.
Ономастика саласы бойынша әдістемелік ұсынымдар, идеологиялық тұрғыдан ескірген атаулары бар елді мекендер мен олардың құрамдас бөліктерін қайта атау жөніндегі 2022-2025 жылдарға арналған Жол картасы таныстырылды. Әдістемелік ұсынымдарға сәйкес елді мекендерге, көшелерге және даңғылдарға қатысты атау бергенде алдымен ескі атауының шығу тарихына назар аудару қажеттігі айтылды. Сондай-ақ идеологиялық тұрғыдан ескірген атаулардың өзгертілуін қамтамасыз ету, көзі тірі адамдардың есімдерін берілуіне жол бермеу маңызды. Орналасқан жеріне, ұзындығына, абаттандырылуына ерекше назар аудару қажеттігі, «Тарихи тұлғалар» және «Жер-су атаулары» тізімдерін басшылыққа алу, аурухана, балабақша, теміржол және автовокзалдарға кісі есімдерімен аталуына жол берілмеуі талап етіледі. Айту керек, атау беру жұмысы басталғанға дейін кемінде 6 ай бұрын БАҚ-та, әлеуметтік желілерде мақалалар жариялап, түсіндіру жұмыстарын жүргізу атау берудегі негізгі ұсынымдар болып табылады.
Қызылорда облысының тілдерді оқыту орталығының директоры Л.Ортаева орталықта 2008 жылдан бері мемлекеттік тілді оқыту тегін жүргізіліп келе жатқанын айтты. Бүгінде 10 мыңнан аса мемлекеттік қызметкер, бюджеттік сала мамандары мен еріктілерді арнайы мамандардан білімдерін жетілдірген. Соңғы жылдары пандемияға байланысты курстар онлайн ұйымдастырылғандықтан, алдағы уақытта дәстүрлі форматта өткізу жоспарланған. Орталық басшысы мемлекеттік тіл саясатын жүзеге асыруға байланысты пікір білдірді. Заманауи оқыту әдістерін кеңінен пайдаланатын орталық мамандары тіл білімін жетілдіру мақсатында челлендждер, онлайн диктант, қатесіз жаз секілді ақпараттық айдарлармен жұмыс істейтіндерін айтты.
Семинар соңында сала мамандары қатысушылардың қойған сұрақтарына жауап берді. Әсіресе көше атауын беру, білім, спорт, мәдениет мекемелеріне есім беру, жарнамалардағы қателіктерді дер кезінде жөндеу жұмыстарына байланысты түсіндірілді.
Бибісара ТАҢАТАРҚЫЗЫ
