Эксаумақтық соттылықтың маңызы

Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне азаматтық процестік заңнаманы жетілдіру және дауларды соттан тыс және сотқа дейінгі реттеу институттарын дамыту мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы Қазақстан Республикасының 2021 жылғы 20 желтоқсандағы №84-VII ҚРЗ Заңы бойынша Қазақстан Республикасының Азаматтық процестік кодекске эксаумақтық соттылық енгізілді.

Экстерриториялық соттылық 2022 жылғы 1 тамыздан бастап енгізілді. Істер автоматты түрде бір соттың шеңберінде емес, олардың мамандануын ескере отырып, бүкіл елдің соттарының арасында бөлінеді.

Соттылық нақты соттар арасындағы дауларды, істерді қарау мен шешу жөніндегі құзыреттердің аражігін ажырату мәселелерін реттейді.

Экстерриториалық соттылық Қазақстан Республикасының Азаматтық процестік кодекстің 32-бабында көзделген, тараптар өзара келісім бойынша істі сот талқылауына дайындау сатысында осы іс үшін, оның ішінде соттың іс жүргізуінде жатқан істер бойынша аумақтық соттылықты өзгерте алады, эксаумақтық соттылықты таңдай алады. Ол қалай жұмыс істейді және экстерриториялық соттылық бойынша беру нені білдіреді.

Мысалы: Талап қоюшы Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу кодексінің талаптарына сәйкес сотқа талап арыз береді. Сонымен бірге, тараптар қандай да бір себептер бойынша басқа өңірдегі соттың дауды шешуіне ниет білдіре алады.

Бұл үшін істі сот талқылауына дайындау барысында, тараптар судьяға аумақтан тыс соттылықты қолдану туралы жазбаша өтініш береді. Өтінішке олардың арасында жасалған келісім қоса беріледі.

Арнайы IT –жүйе – «Істерді аумақтан тыс соттылығы бойынша автоматтандырылған бөлу» азаматтық сот ісін жүргізудің шеңберінде арнайы критерийлер бойынша республика бойынша басқа облыстың нақты сотын айқындайды және іс сол сотқа жіберіледі.

Осылайша, эксаумақтық юрисдикция азаматтық істі істерді автоматты түрде бөлу жүйесімен аз жүктелген, бірақ мамандандыруды ескере отырып бөлуді қарастырады.

Н.Е.Әбдікәрім, 

Сырдария аудандық сотының

әкімші басшысы

Фото: Н.Нұржаубай