Бітімгершілік бірлік ұғымымен үндеседі
Ұлы қазақ даласының белгілі дара тұлғалары – Төле би, Қазыбек би, Әйтеке билер бастаған дана билердің ел арасындағы кез келген дауды бітімгершілік жолымен шешіп, халқымыздың бірлігін, ауызбіршілігін, тұтастығын сақтауға үлкен назар аударғаны баршамызға белгілі. Медиация туралы заңымыздың аты бөлек болғанымен, қазақ халқы үшін жат дүние емес.
Ол ғасырлар бойы халқымызбен бірге жасап келе жатқан дауласушы тараптарды татуластырудың әдісі, яғни, бұрынғы билер билігінің жаңа замандағы жаңғыруы ғана. Қауым болған соң адамдар арасында келіспеушіліктер туындамай тұрмайды. Осындай жағдайларда болмашы кейкілжіңдердің үлкен жанжалға ұласып кетпеуі үшін дауласушы қос тараптың да қалауынқанағаттандыратындай ортақ келісімге келтіру – бітімгер-медиаторлардың міндеті.
Бабалардан мұра болған бітімгершілік дәстүрінің қоғамның сұранысын қанағаттандыруға қауқарлы екендігін жете түсінген ел билігі 2011 жылдың қаңтарында «Медиация туралы» Қазақстан Республикасының Заңын қабылдап, медиация институты, татуластыру рәсімдері сот жүйесінеқолданысқа енгізіле бастады.
Аталған Заң Қазақстан Республикасындағы медиацияны ұйымдастыру шенберіндегі қоғамдық қатынастарды реттейді. Медиацияны қолдану шеңбері болып жеке және заңды тұлғалардың қатысуымен азаматтық, еңбек, отбасы, сонымен қатар, онша ауыр емес және ауырлығы орташа қылмыстар туралы істер бойынша қылмыстық сот іс жүргізуі барысында қаралып жатқан құқықтық қатынастардан пайда болатын даулар болып табылады.
Медиация туралы заңына сәйкес, медиацияның негізгі ұғымдарына тоқталсақ: дауды реттеу, келісім – тараптардың медиация нәтижесінде қол жеткізген жазбаша келісімі. Медиатор – осы заң талаптарына сәйкес, кәсіби және кәсіби емес негізде медиация жүргізу үшін тараптар тарататын тәуелсіз жеке тұлға. Медиация – тараптардың еркін келісімі арқылы жүзеге асырылатын, олардың өзара қолайлы келісімге қол жеткізуі мақсатында медиатордың жәрдемдесуімен тараптар арасындағы дауды реттеу тәсілі.
Медиацияны жүргізу қағидаттары ол – еріктілік, медиатордың тәуелсіздігі мен бейтараптығы, медиация рәсіміне араласуға жол бермеушілік, құпиялық. Медиацияны жүргізу осы заң талаптарына қайшы келмейтін тараптар келіскен тәртіп бойынша жүргізіледі. Жоғарыдағы жағдайды ескерсек, яғни медиация азаматтар мен заңды тұлғалар арасындағы даулы жағдайды азайтатын, шешімнің ерікті түрде орындау деңгейін көтеруге ықпал етеді.
Осы медиация заңының талаптарына қатысты соттармен көптеген жұмыстар атқарылып келеді, оның ішінде газет беттеріне мақалалар, түсіндірмелер жарияланып тұрады. Сонымен бірге, соттардың арнайы сайттарында да көптеген ақпарат орналастырылған.
Дархан Күзербаев,
Сырдария аудандық соты
әкімшісінің жетекші маманы
Фото: egemen.kz