Тиімді қосымшаның тарихы немесе «Кaspi qold»-ты кімдер құрған?

Заман – техника мен технологияныкі. Неге десеңіз, кез келген шаруаны электронды түрде немесе онлайн форматта атқаруға болады. Қолжетімділіктің артқаны соншалық, тиісті төлемдерді қашықтан аударып, үйден шықпай-ақ шаруаны тындыруға болады. Қазіргі таңда тіпті қолма-қол ақша ұстаудан қалдық. Себебі онлайн төлем жасау жүйесі өте жақсы дамып келеді. Соның ішінде үлкен сұранысқа ие, «Қазақстандық Alibaba» атанған Каспий банкі екені белгілі. Ал сіз өзіңіз күнделікті тұрмыста жиі қолданатын каспий империясының қалай құрылғанын білесіз бе?

Жас кәсіпкерлер Вячеслав Ким, Майкл Калви және Михаил Ломтадзе үлкен іске жұдырықтай кірі­седі. Оларды таныстырған, табыстырған – кә­­сіп және кәсіпкерлікті дамыту жолындағы жар­қын бастамалар. Бұл 2000 жылдың шамасы еді. Тұтынушыларға тауарды несиеге беру мақ­сатында сатып алынған банк кейін алып империяға айналып, 20 жылдай уақыт ішінде құны 21 млрд долларға дейін жетеді деп ол кезде жас кәсіпкерлер тіпті ойламаса керек.

КСРО ыдыраған соң еліміздің тоқырау жылдарын бастан өткергені баршамызға мәлім. Жалпы ішкі өнім көлемі екі мыңыншы жылдардың басына дейін төмен деңгейде болды. Соның салдарынан дүкендер өз бетінше несие бере алмады. Сондықтан кейбіреулері банк ұйымдарын сатып ал­ып, амалдауға көшті.

Осылайша 2002 жылы Вячеслав Ким жекешелендірілгеніне көп уақыт бола қоймаған жергілікті «Банк Каспийскиймен» (Kaspi Bank) мәміле жасады. Бірақ жас кәсіпкер үшін сауда мен несие беруді біріктіру оңайға түспеді. Уақыт өте келе кәсіпкер өзіне қолдаудың ауадай қажет екенін түсіне бастайды. Сөйтіп, қолға алған шаруасын дөңгелетуге қол ұшын беретін инвестициялық серіктес іздеуге кірі­седі. 1994 жылы америкалық инвес­тор Майкл Калви құрған Baring Vostok жеке капитал салымдары қоры туралы біледі. Ал Михаил­ Ломтадзе болса – кезінде Грузияда GGG Audit аудиторлық фирмасын құрған миллиардер. Кейін оның фирмасы банкротқа ұшыраған. Содан­ кейін MBA дәрежесін алу үшін Гарвардқа кеткен. АҚШ-та жүргенде Майкл Калвимен жолығып, оған Baring Vostok-та тегін жұмыс істеуге әзір еке­нін жеткізеді. Сөйтіп әйгілі үштіктің Қазақстандағы дәулетті өмірлері бас­талады. Айта кетейік, бүгінде Лом­тадзенің байлығын аме­рикалық Forbes 3,2 млрд долларға ба­ғалап отыр. Бұл байлығымен ол әл­емдегі мың миллиардердің қатарына енеді.

2000 жылдардың бірінші жартысында ірі қаржылық ұйымдар дамушы елдердің банктеріне қаржы сала бастады. Осы кезде банктің негізін салушы Ким мен Ломтадзе қолдан келгеннің бәрін жасады. Олар бірінші кезекте «Kaspi Bank» деген қысқа атауға тоқтады. Бүгінде бұл атау тіпті танымал. Әрине, банк бүгінгі жетістігіне оңай жеткен жоқ. Айталық, 2007 жылы әлемдік қаржы дағдарысы орын алды. Сол кезде Baring Vostok компанияға көп мән бермеді. Бірақ дағдарыс кезінде дағдармаған Ломтадзе инвесторлардың бекерге күмән­данғанын ісімен дәлелдеді. Ол Kaspi Bank-ті нарықтағы тұғырына бекіту үшін бас директор болып, компанияны қайта құруды жоспарлады. Осылай жүйелі жұмыстар қолға алына бастады. Басшылықты қайта өзгерту, банк жүйесін цифрландыру, ресурстарды қайта бөлу, команданы қайта жасақтау, нақты аудиторияны анықтап, сол бойынша жұмыс жүргізу, басымдықтарды өзгерту секілді нақты әрі заман талабына сай жұмыс жүргізе бастады. Осы уақыт аралығында компанияға түрлі бағыттағы мамандар мен жастар, қызметкерлер тартылды. Нәтиже – бүгінгідей. Қа­зақ­стандықтардың басым көпшілігі Kaspi Bank қызметін еркін пайдаланады.

Kaspi-дің бірінші және негізгі қыз­меттерінің бірі – төлем жүйесін жаңғырту. Компанияның өзі оларды­ «мобильдік төлемдер» мен «шоттар бойынша төлемдер» деп екіге бөле­ді және 14 қызметті ұсынады: телефон нөмірі бойынша және картадан картаға ақша аудару, QR-код бойынша төлеу, билеттерді сатып алу, қайырымдылық қорларына аударым жасау. Бір қызығы, оның қызметтерінің бір бөлігі мемлекеттік қызметтердің жұмысымен қиылыса­ды. Мәселен, қоғамдық көлік пен оқу ақысын және салық төлеуге болады. Бүгінгі таңда банк қосымшасы арқылы электронды құжаттарға қол­жеткізуге де болады. Тоқсан­дық есепке сенсек, ай сайын Kaspi-дің 3,4 млн белсенді клиенті мемлекеттік қыз­­меттерді пайдаланады екен. Бұның бәрі бір жүйеге бірік­тірілген сапалы дүние болып табылады.

Көптеген қызметтерді дамыта отырып, Kaspi тұ­тынушыларды да, сатушы­ларды да өзіне молынан­ тарта алды. Бұған POS-тер­миналдар на­­­­­­­рығы айқын дәлел. 2020 жылғы маусымда­ компания бар болғаны 17 мың нүктеге қызмет көрсетті, ал оның қазақстандық нарықтағы үлесі 9%-ды құрады. 2021 жылы көрсеткіш тиісінше 180 мыңға немесе 51%-ға артты. 2021 жылдың екінші тоқсанында Kaspi-дің төлем жүйесін пайдаланатындар саны жылдық есеппен 450%-ға немесе 135 мыңға дейін өсті. Ал клиенттер саны 34%-ға артып, 8,8 млн адамды құрады. Қазіргі таңда аталған банктегі айналым бұдан бірнеше есеге артқан. Себебі қосымша кәсіпкерлерге де тиімді қызметтер ұсына отырып, тұ­тынушыларды көптеп тартты. Қазір бұл қосымша арқылы онлайн түрде дү­кен «аралап», жеткізу қызметі ар­қылы сауда жасау да оп-оңай.

Kaspi – тұтынушылық несие беру­де жаңашыл компания. Сарапшылар оның сырын жылдамдық пен сегмен­та­циямен түсіндіреді. Компания қарыз алушыға қаражатты бес минут ішінде береді. Әрбір өтінімді жеке тәртіппен қарайды: біріне несиені неғұрлым ұзақ мерзімге, екіншісіне төмен пайыз­бен ұсынады. Бұл тәсіл компанияға на­рықтағы артықшылығын ұзақ уақыт бойы сақтауға мүмкіндік туғызады. Алайда бүгінде бұл тәсілді басқа банк­тер де қолданып жатыр.

Десек те, қазақстандықтар үшін Kaspi қосымшасы үлкен сұранысқа ие. Сондай-ақ Kaspi депозит өз салымшыларын жылдық есеппен ай сайын­ бонустар арқылы қуантып отырады. Бұл өз кезегінде клиент тартудың тамаша жолы әрі тұтынушылар үшін қаржысын қауіпсіз түрде сақтауға мүмкіндік береді. Аталған банктің цифрландырылған қосымшасы қара­пайым ғана қосымша емес, тұрмыстық қажеттілікке айналды. Қазір онсыз тіршілікті елес­тету қиын. Ғаламтор желісі немесе Kaspi қосымшасы аз уақытқа істен шықса, халықтың расында да «қолы кесілгендей» болады.

Міне, өзіміз күнделікті қолдана­тын Kaspi қосымшасы мен банкінің қысқаша жүріп өткен жолы осындай.­ Компания алдағы бес жылда адам танымастай өзгеруі мүмкін. Қазір­дің өзінде негізін салушылар мүмкін­діктерді кеңейтетінін жасырмай айтады. Даму қарқынын арттыру үшін алдымен Kaspi жаңа функцияларды іске қоспақ.

Онлайн төлем жасаудың жолға қо­йылғаны бір жағынан тұрғындар үшін тиімді. Әрине, ағаштың екі ұшы болатыны сияқты, қай мәселені де екі жақты қарастыру орынды. Ақы төлеу жүйесінің автоматтандырылғаны мен электронды түрге көшуі онлайн-ұрылардың «жұмысын» жеңілдетті деу­ге болады. Онлайн төлем қабылдап, келісілген затты жеткізбейтін алаяқтар мен қашықта отырып шоттағы ақша­ны сыпырып алатын басбұзарлар кө­бейді. Екіншіден, біздіңше, тек онлайн төлем жасау халықты ақшасын дұрыс әрі жоспарлы пайдалануына кедергі келтіретін сияқты. Мысалы, онлайн төлем жасалғандықтан жүйе автоматты түрде есеп жүргізіп, сіздің ақшаңызды санап отырады. Ал сіз миыңызды ең болмаса аз шамада есеппен қозғауды тоқтатасыз. Бұл күнде солай қайталана беретіндігін есепке алсақ, күнделікті жұмысы есеп-қисапқа қатыссыз адамдардың миы бір орында тұрып қалады. Жалпы ғылыми деректерге сүйенсек, адамның миы қозғалмаса, жұмыс жасамаса, «сасып» кетеді. Ғалымдар есте сақтауды жақсарту мен ойлау жүйесін дамыту үшін логикалық есептерді шешіп, оймен жұмыс жасап, жаттықтырудың дұрыстығын айтады. Қарап отырсақ, тек ұялы телефон арқылы төлем жасаймыз да, миымыз қалтадағы ақша­ны да санамайды, есептемейді. Бұл сананың тез қартаюына жол ашады. Расында өзіміз де «каспий голдым жоқ» деген саудагерге таңданып, онлайн төлем жасаудың түрлі жолын қарастырып жатамыз. Себебі, қолма-қол ақша ұстаудан қалып барамыз. Әрине, тиімді тұсы – қаржыңның бір жерде тұруы және оны кез келген сәтте бақылап отыра алуың әрі өзің үшін қауіпсіз нұсқа. Халық арасында «болашақта мүлде банкнот болмайды» деген сыбыс бар. Бірақ, ол бір жағынан мүмкін емес сияқты. Сенбейін десең, заманның ағымы соған алып бара жатқандай. Не де болса, жел тұрмаса, шөптің басы қимылдамайды. Ал бола­шақтың бейнесін болашақта көретін боламыз.

А.МҰХАНБЕТҚАЛИ