Он сегіз жасында от кешкен

Сұрапыл соғыстың Ұлы Жеңіспен аяқталғанына биыл – 78 жыл. Қаншама ананы ұлынан, арқа сүйер азаматынан айырған сұм соғыстың тарих­тағы таң­басы ешуақытта өшпейді. Миллион­даған боз­дақтар қан кешіп, кейбірі майдан да­ласында мерт болып, туған жер топырағы бұйыр­­мады. Олардың ер­лігі ешуақытта ұмытылмайды.

Туған жерден майданға аттан­ған сырдариялық жауынгерлер­дің қата­рында Спандияр Смайлов­ та бар. Ұлы Жеңіс мерекесі қарса­ңын­да майдангердің ұрпақ­тары ре­дак­цияға хабарласып, ата­ларының өмі­рі мен жауынгерлік жолы туралы­ айтып берген болатын.

Спандияр Смайлов 1925 жылы 20 қазанда бұрынғы Тереңөзек ау­да­ны, Қызылдихан ауылында дү­ниеге келген. Балалық шағы қиын қыстау кезеңмен тұстас. Әкесі Смайыл, анасы Сәрсенкүл Қызыл­дихан колхозының диқандары бол­ған. Әкесі Смайыл ерте дүние­ден өтіп, анасымен кішкентай Спан­дияр­ға отбасындағы барлық ауырт­палық пен қиындығы оңайға түскен жоқ. Отбасындағы жалғыз ұл ерте есейді. Өзінің өмірі жайлы ағалық жасқа жеткен жауынгер:

– Аз ба көп пе, ғұмыр ғой Құдай берген,
Көрінуге ұмтылдым ұдайы өр­ден.
Әкесіз өмір сүру қиын екен,
Қиындықтар көп болды жылай көнген, – деп толғаған екен.             

1932 жылы Қызылдихандағы 8 жылдық орта мектепке барға­ны­мен отбасы қиындығына байла­нысты мектепті орта жолдан тоқ­­татып, колхоздың жұмысына ор­на­ласқан. Өмір қиындығын жас­­тайынан көрген бала Спандияр­ қара жұмысты еңсеріп, анасы­на қолғабыс етті. Әкесінің өмір жолы адами кескін-келбеті мен тын­дыр­ған ісі Спандиярды алға жетелеп, өмір өзен­нің ағысына еруге үлгі болды.

Ел басына күн туған, Отанға қа­уіп төнген шақта сол зұлмат­тың ауыртпалығын арқалап, шыбын жа­нын шүберекке түйгендердің бірі.

1943 жылы 20 сәуірде Ұлы Отан соғысына қатардағы жауын­гер болып алынды. Жауынгер ала­пат соғыс ортасына кіргенде бар күш жігерін жиып Отан мен елін қор­ғауды ойлап, қорқыныш үре­йін жеңді. Бойы кішкене Спандияр­ қаруын сүйретіп жаяу әскер қа­та­рында жүрді. От пен оқтың ор­тасында Отанға, елге деген сү­йіс­пеншіліктің арқасында өмір жал­­ғады. Майдан даласында жүр­ген­­­­де қолына қалам алып,­ туған ел­ге өлеңмен хат жазды.

– Текті елдің терең ойлы алып­тығын,
Көгереді ұрпағым анық мұным.
Жеткенше сол мақсатқа өзің демеп,
Жебей гөр әруағыңмен, әке жаным, – деген жолдар жауынгерге күш-қайрат берді.

Адамзат тарихындағы 1418 күн­дік ғаламат соғыста күн демей, түн демей жаумен жағаласып мұз жас­танып, қар жамылып жан алысып, жан беріскен, қан кешіп ажалмен арпалысып жүргенде өзінің арының алдында ант берді. «Егер мен аман-есен он екі мүшем сау баратын болсам, қара су ішіп, қара нан жесем де ешкімнің ала жібін аттамаспын. Отаныма адал болып, аянбай еңбек етермін» деп серт етті.

Ұлы Отан соғысының өршіп тұр­ған тұсында соғысқа аттанып,  аяғына дейін қатысқан жа­уын­гер Отан қорғаудағы ерлі­гі үшін «Жа­уынгерлік еңбегі үшін», «Германия­­ны жеңгені үшін» медаль­да­рымен марапатталды.

1945 жылғы жеңістен кейін екінші Жапон соғысына да аттанды. Ел қорғау, жер қорғау кезіндегі ерен еңбегі үшін халқына деген сү­йіспеншілігі мен ұлтжандығы үшін «Жапонияны жеңгені үшін»,«Кеңес Армиясы мен флотындағы қызме­ті үшін» медальдарымен марапат­тал­ған.

Спандияр Смайлов 1948 жылы елге аман есен оралған. Жатаған үйге сағынышпен қарағаны сол еді, жүрегі шымырлап көз жасы төгіліп сала берген. Артында аңырап қал­ған анасы, боталап қарсы алған туған-туыс, көрші-көлем ұлан асыр тойлаған. Елге деген сағынышын басқасын арман қуып болашаққа бет алды.

1950 жылы Украинаның Дон­бас қаласындағы «Горный» техни­ку­мына түседі. Ата-анасының ал­дын­­дағы парызын, Отанға деген сү­­йіс­­пеншілігін шыңдап, техникумды 1953 жылы жақсы деген бағамен біті­ріп шығады. Елге қызмет жасай жү­ріп ол 1954 жылы шаңырақ көтерді.

Жұбайы Шәркүл Асқарқызы тәр­биелі де инабатты жар бола білді. «Тектіден текті туады, текті­лігін қуады» дегендей, ата-анасынан ал­ған тәрбиесі енеге қызындай ке­лін, қосағына адал ақылды дана­гөй жар болды. Жылы шырайлы, ізетті, инабаттылығы бөлек Шәр­күл ана жұбайымен екеуі асыл қа­сиеттің үлгісіндей көрінетін өмір жолында қатар жүріп 9 бала өсіріп тәрбиелеп, немере қызығын көрді. «Ата көрген оқ жонар, ана көрген тон пішер» демекші, ұлдары ұяға, қыздары қияға қонып, ел үшін емі­рене еңбек етуде.
Жауынгер 1954-1964 жылдар аралығында «Донбас» шахтасында шебер қызметін атқарған. Оның 1 ұл, 2 қызы Украинада дүниеге келеді.

Елге 1964 жылы оралып, анасына немере сүйгізіп, туған еліне, жеріне қызмет жасауға кіріседі. Еңбек жолын 1964-1970 жылдар ара­лығында Тереңөзек кентіндегі Тұрмыстық қажетті өтеу комбина­тында қоймашы-есепші болып жал­ғастырады. Кейін он жыл бойы құрылыс мекемесінде шебер болып жүріп, аудан орталығындағы көптеген тұрғын үйлердің бойкө­теруіне өз үлесін қосады.

Аудан орталығында сол кездегі «СПТУ-88», қазіргі кездегі Сырдария аудандық аграрлы-техникалық колледж болып тұрған оқу ғима­ратының іргетасын қалайды. Бес жылдық құрылыс біткесін еңбегі еленіп, облыстан үлкен марапатқа ие болады. Қазіргі кезде келіні Алма Қожамұратқызы – сол оқу ордасында ұлағатты ұстаз.

Қарт жауынгер 1988 жылы зейнет демалысына шығады. Зейнет­ке шыққаннан кейін де астық қа­былдау мекемесінде күзетші болып еңбек етті. Өнегелі өмір иесі Спандияр Смайлов 1997 жылдың 17 қыркүйегінде 72 жасында дүние­ден өтеді.

Дүниеге келер бір рет,
Дария кеуде тау мүсін,
Құрыштай құйған құдірет,
Қарттарым аман-сау жүрші, – деген жыр жолдары ұрпақтары­ның жүрегінде мәңгілік жазылып­ қал­ғандай.

Осындай дария кеу­­де, тау мүсін тұлғаның бірі де бі­ре­­гейі болған Спандияр Смайлов тірі болғанда 98 жасқа келер еді. Ажалға қимас асыл жан­ның ұр­пақтары үшін жасаған ұлағат­ты істері – мәңгі ұрпағына тәрбие. Жоғары жауапкершілігінің зор қыз­меті мен іскерлігі абырой биігінен көрініп, халқына көмегін аямаған. Көл қорыған қызғыш құстай, ел қор­ғаған ер Спандияр Смайловтың өне­гелі өмір жолы – ұрпақтарына мақ­таныш, баршаға үлгі. 

Бибісара ЖАНӘЛІ