Шарапаты мол жақсы аға
Елге белгілі әулеттердің отбасылық тарихын саралай отырып адам өмірінің қызық та таңғажайып екеніне көзім жетті. Ғұмыр қысқа, бірақ онда даналық та, тереңдік те, жалғастық та бар. Мен Тереңөзектің байырғы тұрғыны Бәйкен қарттың ұрпағының өнегелі істері, елге жасаған қызметі жайлы естіген сайын осындай ойға ораламын.Олардың осалы жоқ. Салалы бес саусақтай бес ұл және екі қыз. Бәйкен атамыз бен Палау әжемізді осы өңір тұрғындары жақсы біледі. Атамыз темір жолда қарапайым жұмысшы болыпты. Заманының тынысы мен лебін сезінетін, көкірегі ояу әке ұлдары мен қыздарының бәрін оқытыпты. Олардың үлкені Жиентай ағамыз – Тереңөзектегі алғашқы оқыған адамдардың бірі. Сонау ашаршылық жылдарында өмірге келген ол әкесінің ауыр еңбектегі маңдай терінің нәпақасымен сол аштықтың азарын көрген жоқ, мектеп бітірген соң, мұғалім мамандығын алуға мүмкіндігі болды. Қазалы ауданында педагог болып қызмет атқарды. Бүгінгі Қазалы агротехникалық колледжінің негізін қалаушылардың бірі. Биыл абзал азаматтың 90 жылдығына орай еске алу іс-шарасы облыстық дәрежеде лайықты аталып өтті.
Екінші ұл Тәжібек (Тәждек) Бәйкенұлы ағамыздың да білім саласында өзіндік орны бар, Тереңөзек ауданының мектептерінде, білім бөлімінде қызмет жасады. Он сегіз жыл С.Сейфуллин ауылындағы №137 «1 Май» орта мектебінде директор болды. Марқұм ағамыздың шәкірттері қазіргі таңда еліміздің түкпір-түкпірінде, халық шаруашылығының түрлі саласында жемісті еңбек етуде, алды зейнет демалысына шықты.
Бәйкеннің үшінші ұлы – бүгінде 84 жасты бағындырған ауданға сыйлы қарт Әбутәліп Есенов. Бүгінгі мақаламыздың негізгі кейіпкері осы кісі. Әбекеңнен кейінгі Қарашаш апамыз Асқар ауылында тұрады. Саналы ғұмырын кітапханашылық қызметке арнады. Асқар ауылының белгілі азаматы Дәуіт Сұлтанұлымен шаңырақ көтергендеріне алпыс жылға жуықтады. Бүгінде қос қария да тың, ұл-қыздары мен немере-шөберелерінің шат күлкісіне бөленіп, бақуатты өмір сүруде. Есеновтер әулетінде марқұм Сайлау ағамыздың өзіндік сара жолы болды. Ауданның ірі құрылыс мекемесін, аудандық жер комитетін басқарды. Үлкенге ізетті іні, кішіге қамқор аға болды. Бүгінде ұрпақтары әке жолын лайықты жалғастырып келеді. Қыздың кішісі Сұлушаш апай есепші болып зейнеткерлікке шықса, кіші ұл Амантай құрылыс шебері, прораб болды. Қазір отбасымен Астанада тұрады. Ол да құрметті еңбек демалысында.
Адал еңбекті ту еткен Есеновтер отбасы өсіп-өнген, маңдай терімен қоғам дамуына лайықты үлес қосып келе жатқан абыройлы әулет.
Еңбек жолын дикторлықпен бастаған
Адам өзінің неге қабілетті екенін білсе және соны армандаса өмірде сол мамандықты игереді, белгілі нәтижеге қол жеткізеді. Әбутәліп Бәйкенұлының алдындағы екі ағасы педагог болса, өзі мектеп бітіргеннен кейін өнер жолын таңдады. Арманы асқақ Әбутәліп өнер адамы болуды мақсат тұтты. Сөйтіп, Жамбыл қаласындағы (қазіргі Тараз) мәдени ағарту училищесінің «Халық театры режиссері» бөліміне оқуға түсті. Студент кезінде оқу орнының ғана емес, қаланың қоғамдық өміріне белсене араласты. Келбетті, дауысы әуезді жігіт сабақтан тыс уақытта облыстық радиода хабар жүргізіп, диктор болды. Кейде адам өміріне елеусіз жайлардың өзі әсерін тигізеді. Әбутәліп ағамыз арнаулы оқу орнын ойдағыдай аяқтағаннан кейін Жамбыл облыстық радио комитетіне диктор болып орналасты.
– Өнер адамдары қашанда талантты жандармен тағдыр айдап кездесіп, естен кетпес естеліктерді жадында ұстайды. Мен сол радиокомитетте қызмет істеп жүргенімде комитет төрағасы, ақын Жақсылық Сәтібеков, орынбасары Рысбаев болды. Сол жылдары орыстың белгілі жазушысы болған, тарихи тұлға Александр Иванович Солженицинмен бірге жұмыс істедім. Ол орыс бөлімінде, мен қазақ бөлімінде еңбек еттім. Атақты халық ақыны Кенен Әзірбаевтан сұхбат алудың бақыты бұйырды, – дейді Әбутәліп аға қимас жастық жылдарын еске алып.
Қай баласының да көз алдында жүргенін қалайтын ата-ана Әбутәліптің ауылға оралғанын қалады, сөйтіп жүргенде оның да реті келе қалды. Сонымен Қызылордаға қызмет ауыстырды. Жаңа жұмыс орнында кейін қазақ радиосының корифейі атанған Ахат Жанаевпен, талантты журналист Дархан Сапаровпен тағы басқалармен тонның ішкі бауындай қатар қызмет жасады. Бұл кәсіптен тәжірибе жинақтап, облысқа танымал дикторға айналды. Содан кейін өнерлі азамат Талдықорғаннан көшіп келіп жатқан Қызылорда облыстық драма театрына актерлік қызметке шақырылды. Ол кезде театрдың директоры Сақтағанов, режиссері Жақып Әбілтаев болды. Өнер ордасының қабырғасында Әбутәліп Бәйкенұлы атақтары жер жарған актерлар С.Шотықов, Ж.Бағысова, Ұ.Баядилева, А.Халықов, А.Кәнетовтермен бірге талай айтулы тұлғаларды сомдады. Өзінің өнерге шын берілген жан екенін көрсетті. Білімін одан әрі ұштауды да ұмыт қалдырған жоқ. Еңбек ете жүріп Қызылорда педагогикалық институтының филология факультетін бітіріп, жоғары білім алды. Адамның өмір жолы сан соқпақты болып келеді, тіршілік оны күрт өзгертіп, басқа бағытқа бұрып та жібереді. Ата-анасы, әсіресе Палау әжеміз Әбутәліптің актер болуына қарсы болғандықтан, ол шұғыл шешім қабылдап, туған ауылына мектепке жұмысқа орналасты.
Ұстаздық қызметте
Күнделікті қызмет – тіршілік қажеттілігі, ал оның жемісті болуы білім-біліктілігіне, ой-ниетіне, ақыл-парасат пен адамгершілікке байланысты. Әбутәліп жақсы мұғалім болды, бірақ педагогтік қызметпен шектеліп қалған жоқ. Бойындағы табиғат берген өнерін ел игіліне жұмсады. Атаулы мерекелер сайын кеңестік кезеңнің көпшілік жұмыстарының көрінісі шерулерді жүргізіп, аудан орталығы тұрғындарынан «бәрекелді» деген баға алды. 1967 жылы атақты «Сыр сұлуы» ансамблінің құрамында еліміздің сол кездегі астанасы Алматыда өнер көрсетті. Белгілі ұжымның концертін бастан аяқ жүргізді. Адам бойындағы дарын бар, оны көрсете білу бар, одан кейінгісі талаптыға тәлімгер болу. «Бұлақ көрсең, көзін аш» дегендей, Әбекең ауданда өткізілетін түрлі байқауларға қазылық етіп, жас өнерпаздардың жолын ашты. Әбутәліп Бәйкенұлы аудан мектептерінде отыз жылдан астам жемісті еңбек етті. Аудандық лагерді, пионерлер үйін басқарды. Көп жыл Қызылдихан ауылындағы №131 орта мектеп директорының тәрбие ісі жөніндегі орынбасары болып абыройлы қызмет етті.
– Ағай жұмысқа жаңа орналасқанымызда біз тәрізді жас ұстаздарға тәлімгерлік етті. Қамқорлығын аямайтын, дауысы да керемет еді. Шахматты жақсы ойнайтын, сөйтіп жеке басының үлгі-өнегесімен ерекшеленді. Жас мұғалімдер ол кісіні өзіне ұстаз тұтты, – дейді «Ғылым, білім кәсіподақтарына еңбегі сіңген мұғалім» төсбелгісінің иегері, зейнеткер-ұстаз Алтын Нұртаева.
Мен ағайынды Тәжібек және Әбутәліп Есеновтердің тәлім-тәрбиесін көрген жандардың бірімін. Жоғарғы оқу орнын бітіргеннен кейін №137 «1 май» орта мектебінде Тәкеңнің қарамағында бір жыл мұғалім болып еңбек еттім. Осы уақытта көптеген тәрбие алдым. Одан кейін Әбутәліп Бәйкенұлының қарамағында аудандық пионерлер үйінде әдіскер болдым. Журналистика саласына ауысуыма осы екі кісінің ықпалы да мол болды.
Әбекең – өнегелі отбасының басшысы. Асыл жары Бақыт апамыз – аудандық баспаханада, тұрмыс қажетін өтеу комбинатында жұмыс жасап, еңбек озаты, белсенді партия мүшесі болған абзал жан. Рухани дүниеге қашанда жақын жүреді. Әбекең мен Бақыт ападан өрбіген балалар, немерелер бүгінде ауданның кәсіпкерлік саласын алға бастыруда. Үлкен ұлы Расул «Углесбыт» ЖШС директоры, облыстық мәслихат депутаты, Серікбол да аудандағы белді кәсіпкер.
–Өмір шахмат тәрізді. Бала кезімізде әкемізбен жиі шахмат ойнайтын едік. Сонда әкем «Өскенде бүгінгі шахмат ойнағаның ертең тактикалық жүріс жасап, шұғыл шешім қабылдауыңа ықпал етеді» дейтін. Кейін өсіп ер жеттік, өмірде тығырыққа тірелгенде шахматтың атындай секіріп, шұғыл шешім жасаған кезіміз болды, – деп еске алады ұлы Расул. Бұл «Бір әкенің тәрбиесін жүз мектеп бере алмайды» деген қағиданы растап тұрғандай.
Әбекең – белгілі өнер адамы, ұстаз, өнегелі отбасы басшысы, мықты шахматшы, айта берсе бір басына жететін қабілеті жеткілікті жан.
Гетенің: «Өз заманыңмен бірге өмір сүр, бірақ оның жасанды төлі болма, өз заманың неге мұқтаж болса, соған қызмет ет, ал олар мақтаған нәрсеге жолама» деген сөзі Әбекеңе тура келеді. Абзал ағада Абай айтқан: «Үш-ақ нәре адамның қасиеті: ыстық қайрат, нұрлы ақыл, жылы жүрек» бар. Оған сұлулық, сезімділік, білімділікті қосыңыз. Адам ең әуелі өзіне адал болуы керек, өзін жаңаға, жақсыға қарай өзгерте алмаған адам айналасына әсер ете алмайды. Ақылшы қалпыңызда арамызда жүре беріңіз, аға!
Шаһарбек Нұрсейітов,
Қазақстан Журналистер
одағының мүшесі
Қазақстан Журналистер
одағының мүшесі
