Әділдік жолын жалғаған
Сыр өңірінде қара қылды қақ жарып, елге әділдігімен танылған тұлғалар өте көп болған. Апбаз, Мырқы, Нұреке, Шортанбай, Тұрым, Мұңайтпас, Медетбай, Сауранбай, Есет Төлепұлы, Ақберген, Бақтыбай, Тоқтамыс, Ешмұрат, Бәлдік секілді бабаларымыз адалдықты ту етіп, билік шешімдерімен көзге түскен.Жас кезінен турашылдығымен, от ауызды, орақ тілділігімен есімі ел ішіне ерте таралып, «Бала жолбарыс» атанған атақты Есмұрат бидің билік жасаудағы біліктілігі мен батылдығы жайлы деректерді білетіндер қазір азайды. Оның ер мінезділігі мен жомарттығына дәлел боларлықтай әңгімелер тарихи кітапта бар. Ал есімі елге мәлім Шортанбай би туралы көптеген аңыз-әңгімелер сақталған. Шортанбай Ерубайұлын нақыл, тапқыр шешен сөздерді, мақал-мәтелдерді есіне сақтап, оны өзі жөні келген жиындарда айтып жүретін әділ қасиетінің арқасында ел-жұрт би санаған. 1842 жылы С.Сейфуллин ауылында туған тарихи тұлға жастайынан ауыл молдасына барып сауатын ашады. Елдің игі жақсы, би, болыс, естияр қарияларының қасында жүріп, дау-дамайға араласып, өзінің ұтымды, әділ-кесімді сөзімен көзге түседі. Шортанбай би ел сенімін адал ақтайды. Жер мен жесір дауының, барымтагершіліктің түйіні әділ бидің алдынан шешімін тауып, ел алғысына ие болған.
Бұрынғы би, қазының ізін қазір сот төрелігі жалғастырып келеді. «Сот беделі – мемлекет беделі» десек ол беделдің жекелеген судьялардың адал, әділ билігінен құралатыны белгілі. Осы ретте Сыр елінен шыққан, ел ағасы атанған Қазбек Өтемұратовтың есімі ерекше аталады. Адал судья ретінде күні бүгінге дейін елдің есінде қалған азаматтың атқарған ісі кейінгі ұрпаққа үлгі-өнеге болып қалды. Әділдіктен таймай, бар білімі мен іскерлік қабілетін, күш-жігері мен ұстанымын ел мүддесіне, халықтың заңды құқығы мен ар-намысын қорғауға арнады. Өкініштісі, әділ заңгер небәрі 39 жасында дүниеден озды.
Сот саласында белгілі заңгер, мемлекет қайраткері Бекайдар Жүсіповтің есімі де құрметпен аталады. Қайраткер-тұлға 1920 жылы Тереңөзек ауданында дүниеге келген. Кейін республикалық деңгейде заң органдарын басқарған қайраткердің осы саладағы қызметі 1942 жылы басталады. Ол ұзақ уақыт облыстық прокуратураны басқарды. 1946 жылы Бүкілодақтық Заң институтын бітірді. 1952 жылы Қазақ КСР прокурорының бірінші орынбасары болып тағайындалып, 10 жыл жемісті еңбек етті.
Республика басшылығы 1962 жылы жерлесіміз Б.Жүсіповке үлкен сенім білдіріп, оған Қазақ КСР Жоғарғы Сотының Төрағасы міндетін жүктеді. Сегіз жыл республика соттарын басқарған заңгер 1970 жылы Қазақ КСР Әділет министрі болып тағайындалды. Осы жауапты қызметте де ол құқықтық нормалардың сақталуына және оның заң тұрғысынан жетілдірілуіне сүбелі үлес қосты. Б.Жүсіпов алтыншы, жетінші, сегізінші шақырылған Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесіне депутат болып сайланып, бірнеше рет Үкімет наградаларымен марапатталды. Бүгінде Тереңөзекте ескерткіш-бюсті орнатылған және аудандық тарихи-өлкетану музейінде кең көлемді ақпараттар бар.
Сот саласында сырдариялықтардың мақтанышына айналған, ҚР Жоғарғы Сотының Төрағасы Жақып Асановтың еңбегі зор. Киелі Тереңөзектің тумасы Қызылорда облысының прокуратура органдарында қызмет атқарып, заң саласында жоғары лауазым иесі атанды. Мәжіліс депутаты, Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры ретінде абыройлы еңбек етті. 2017 жылы Қазақстан Республикасы Президентінің ұсынуы бойынша Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Төрағасы қызметіне тағайындалды.
Ж.Асанов соңғы жылдары азаматтық дауларды сотқа жеткізбей шешу мәселесін көтеріп, осы бағытта атқарылған жобалардың оң нәтижесі жарияланып келеді. Бұрын істердің тек 2-3 пайызы ғана татуласумен аяқталса, қазір бұл көрсеткіш 37 пайызға жеткен. Сонымен қатар 2018 жылға дейін ауыр және аса ауыр қылмыстар бойынша бір жылда орташа есеппен 23 адам ақталса, соңғы 4 жылда 160-тан астам адам кінәсіз деп танылған. Жақып Асанов – сот кадрларының сапасын жақсарту, азаматтардың сотта қорғалуын күшейту, сот ісін жүргізуді оңтайландыру тұрғысында тиімді ұсыныс айтып, сот беделін арттыруға күш салып жүрген азамат. Аудан халқының мақтанышына айналған Жақып Асанов – әділдігімен ел сенімін ақтаған билердің ісін жалғастырушы азамат. Ол туған жерді түлетуге де белсене атсалысып келеді.
Бибісара ЖАНӘЛІ
