Тіршілік тынысы Tirshilik-tynysy.kz ақпараттық агенттігі

Ғазиз ғұмыр

Қазақ эстрадасының дамуына бар ғұмырын ар­наған Роза Тәжібайқызының өз естелігінде 1922 жылы 1 қаңтар күні Қазалы ауданында темір­жол­шының отбасында дүниеге келгенін айтқанын есті­генім бар. Ол да бір тарих, өмір жолымдағы тың дерек.
Бала кезімізде ата-анамыз ауданға танымал әр­тіс­тер келіп концерт қоятын болса, алдын ала айтып, отба­сымыздағы барлық баланы арнайы сол концертке ертіп апаратын. Аудандық мәдениет үйі ол кезде бізге тура хан сарайындай болып көрінетін. Көктемнің алғашқы күндері болуы керек, бірде анамыз еліміздің атақты әншісі Роза Бағланованың кон­цертіне баратынымызды ескертті. Ол жылдары мәдениет үйінде сырт киіммен отырамыз, біріміз әкеміздің, енді біріміз анамыздың тізесінде отырып, сахна шымылдығы ашылғанын та­ғат­сыздана күттік. Музыканың зор әуе­ні ойнағанда диктордың дауысы естілді. Артынша сахна ашылып, әсем дауыс­ты диктордың келбеті көрінді. Есімде қалғаны Алматыдан келетін қандай әнші болмасын, концертін өз­дерімен еріп келетін жүргізушілер жүргізетін.
– Қарсы алыңыздар, сахнада Халық әртісі, сү­йік­ті әншілеріңіз Роза Бағланова! – деді сыптай киін­ген жүргізуші жігіт.
Залдағы көрермен алақандарын аямай қол соқты. Сол кезде сахна төрінен сызыла жүріп, кү­лімдеп, көзінде көзілдірігі бар, аппақ бүрмелі көйлек пен алтынмен апталған қамзол киген, басында үкілі бөрігімен атақты әнші көрінді.
Залда бір сәтке тыныштық орнады. Халық көп­тен бері сағына күткен әншісін көріп, оның сұлу­лығына тәнті болып, демдерін ішке тартып отыр­ғанын сезіндім. Бір кезде әнші апамыз ғажап дауысымен «Айналайын, халқымнан! Қазақ деген ха­лықтың еркесімін, Аллаға мыңда бір шүкір, мені сіздермен жолықтырған» деді.
Сол күнгі концертте аңыз адамды өз көзіммен көр­ге­німе, жезтаңдай әншінің әнін тыңдағаныма қатты қуанғаннан сол концерт көпке дейін есімнен кетпеді. Әр шырқаған әннен соң міндетті түрде өз өмірі туралы айтып, естеліктерден сыр шерткенін ұмытпаймын.
«Бала кезімнен әжем мен анамның ән айтақанын естіп өстім. Қызылордадағы пединститутта оқыдым, балалық кезім қиын шаққа тура келді. Әкем қайтыс болды. Ташкентте білім жетілдірдім, бірақ жаным ән айтуды қалады. Үй тірлігінде жүріп, халық әндерін айтатынмын. Менің өнерге келуіме өзбек кісі себепкер болды. Ташкенттегі филармонияда әнші болдым. Қабілетімді ескеріп, Мәскеуге жолдама алдым. Бірақ Ұлы Отан соғысы бас­талып кетті» деп күрсінді қазақтың қайсар қызы көзіне жас алып.
Әнге кезек берілгенде «Ах, Самара, городок», «Кес­телі орамал», «Әдемі-ау» әндерін бірінен кейін бірін шырқады. Халықтың қуанышында шек жоқ. Ал әнші сахнадан түсіп, халық арасына келгенде қолын алуға, гүл шоқтарын ұсынуға асыққандар көп болды. Әнші апамыз біздің де тура жанымыздан өткенде әппақ жүзін, күлімдеген көзін көріп, бала жүрегіміз лүпілдеп соқты, қуаныштан мәз-мей­рам болдық.
Концерт уақыты зымырып өтіп жатты. Бір кезде сахна сыртына шығып кеткен әнші мүлдем бас­­қаша, көздің жауын алатын ұлттық киіммен қай­та шыққанда, сұлулығына көз сүйсінбеген жан қал­мады. Тура әдемі­ліктің, нәзіктіктің символы ретін­де сахнада жұл­дыздай жарқырай түсті. Кеудесін­де ордені бар қаһарман әнші бұл жолы соғыс жыл­дарындағы көргендерін айтты.
«Майдан даласына барып, сарбаздарға рух беру үшін жүк көлігінің үстінде тұрып ән айттым, небір жаралы жауынгерлерді көрдім, жақын жерден оқ­тың дауысы естіліп, зеңбіректер атылып жатты. Адам­затқа қасірет әкелген соғыс аяқталғанда Берлинде өткен Жеңіс концертіне қатыстым. Сталиннің қабылдауында болдым. Бір емес, үш рет ресми қа­былдады. Қолбасшы менің қос бұрымыма мақтау айтты. Ұлттық киім киген менің киіміме ризашылық білдірді» деп еске алды қазақтың қайталанбас талант иесі Роза Бағланова.
Шын мәнінде әннің арасында естеліктерін айтып отырған әншінің ғұмыры көз алдымнан кинолентадай өтіп жатты. Ұлтымыздың қаһарман қыздары Әлия мен Мәншүк секілді ержүрек батыр болған қазақ қызының қайсарлығына қайран қалдым.
Өмірдің ащысы мен тұщысын қатар көрген ән­шінің көзінен отты жалын көрінді. Еліне деген пат­риоттық сезімі ұшқындай лаулады. Қаншама елді, жер жаһанды араласа да туған жерге ештеңе жет­пейтінін паш етті. Ғұмырын өнерге арнаған жан сыңғырлаған дауысымен қазақ әндерінен бөлек, орыс, өзбек, гру­зин, поляк, үнді тағы басқа халықтарының әндерін шыр­­қады. Тура үш сағатқа созылған концерттің со­ңын­да халық әншіні ұзақ сәтте сахна сыртына жі­бер­мей, қошеметпен қол соқты.
Бүгінде балалықтың бал дәурені алыстағанымен осындай сәттерді көз алдымнан өткізген бақытты ұрпақ болғанымды мақтан етемін. Өнегелі өмір иесі, аңыз адам Роза Бағланова елдің жүрегін баурап, 90 жыл өмір сүрді.

Бибісара ЖАНӘЛІ
12 ақпан 2022 ж. 325 0