Гендерлік теңдік – әділетті қоғамның негізі

Гендерлік теңдік — әйелдер мен ерлердің қоғамдағы барлық салада тең құқыққа, мүмкіндікке және жауапкершілікке ие болуы. Бұл ұғым тек заң жүзіндегі теңдікпен шектелмейді, ол адамдардың көзқарасы, мәдениеті мен күнделікті қарым-қатынасына да тікелей байланысты. Гендерлік теңдік адам құқықтарын қорғаудың маңызды бөлігі болып саналады және тұрақты дамудың негізгі шарттарының бірі.

Тарихи тұрғыдан алғанда, қоғамда ерлер мен әйелдерге қойылған талаптар мен шектеулер әртүрлі болды. Әйелдер көбіне үй шаруасы мен бала тәрбиесіне жауапты деп есептеліп, білім алу, мансап құру, саяси шешімдерге қатысу мүмкіндігінен айырылды. Ал ер адамдарға «күшті болу», «отбасын асырау» сияқты міндеттер жүктеліп, олардың эмоциясын ашық көрсетуіне немесе өзге салаларда өзін сынап көруіне тосқауыл қойылды. Мұндай көзқарастар екі жынысқа да зиянын тигізді.

Қазіргі таңда гендерлік теңдік мәселесі әлемдік деңгейде маңызды тақырыпқа айналды. Көптеген мемлекеттер заң жүзінде әйелдер мен ерлердің теңдігін мойындап, кемсітушілікке қарсы шаралар қабылдауда. Дегенмен, заңның болуы жеткіліксіз, оны қоғам санасында қабылдау аса маңызды. Гендерлік стереотиптер әлі де сақталып, кей жағдайда адамдардың таңдауына әсер етеді.

Білім беру саласы гендерлік теңдікті қалыптастыруда шешуші рөл атқарады. Қыздар мен ұлдарға бірдей мүмкіндік беру, олардың қабілеті мен қызығушылығын жынысына қарап шектемеу — болашақта тең қоғам құрудың негізі. Мысалы, қыз балалардың ғылымға, технологияға қызығушылығын қолдау немесе ұл балалардың өнер мен тәрбие саласында өзін еркін көрсетуіне жағдай жасау маңызды.

Еңбек нарығында гендерлік теңдік әлі де өзекті мәселе болып отыр. Кейбір салаларда әйелдер мен ерлердің жалақысы тең емес, ал басшылық қызметтерде ер адамдар басым. Сонымен қатар, әйелдерге отбасылық міндеттерге байланысты жұмыс пен мансапты қатар алып жүру қиынға соғады. Ал ер адамдардың бала тәрбиесіне белсенді қатысуы кейде қоғам тарапынан толық қолдау таппайды. Сондықтан икемді жұмыс уақыты, ата-аналық демалыс сияқты әлеуметтік қолдаулар гендерлік теңдікті нығайта түседі.

Гендерлік теңдік тек әйелдердің құқығын қорғау дегенді білдірмейді. Бұл — әр адамның жынысына қарамастан өз өмірін өзі таңдауына мүмкіндік беру. Теңдік орнаған қоғамда адамдар өз әлеуетін толық іске асырып, шығармашылықпен, жауапкершілікпен еңбек етеді. Мұндай қоғамда әлеуметтік әділеттілік артып, экономикалық даму да жеделдейді.

Қорытындылай келе, гендерлік теңдік — бір күнде жүзеге асатын мақсат емес. Ол үшін мемлекет саясаты, білім беру жүйесі, бұқаралық ақпарат құралдары және әрбір азаматтың саналы әрекеті қажет. Әрқайсымыз күнделікті өмірде өзара сыйластық танытып, кемсітушілікке жол бермей, теңдік қағидаларын қолдасақ, болашақта әділетті әрі дамыған қоғам құра аламыз.

Нургул Дүйсенбаева 

Сырдария аудандық соты әкімшісінің
іс жүргізу - инспекторы

Фото: ашық дереккөз