Сотқа құрметтемеушілік жауапкершілікке әкеліп соғады

Сотты құрметтемеудің көрініс­тері сот жұмысында келеңсіз салдарды туғызып отырады. Адамның тағдырын таразылау үлкен жауап­кершілікті талап етеді. Ал осы істі мемлекет атынан атқарып отырған судьяның біліміне парасаты сай болғаны абзал. Елдегі әділеттің ай­­насы, тура төрелік айтудың кепі­лі болған судьялар бұл жоғары мін­дет­ті атқару үшін үлкен сыннан өтеді. Сондықтан халық сене­тін, әділдікті шешеді деп үміт артатын сотты құрметтеу – ел аза­маттарының парызы.

Сотқа құрметтемеу көрсеткен жағдайда кінәлі Қазақстан Рес­пуб­ликасының әкімшілік құқық бұ­зушылық туралы кодексі негізін­де әкімшілік жауапкершілік­ке тартылады.

Сот ғимаратының табалдыры­ғын аттағаннан бастап бұл жа­уапкершілікті әрбір жан сезінуі керек. Тура би алаңында жалған сөй­леп, көрер көзге шындыққа жа­наспайтын куәгерлік көрсету де сотты сыйламаудың бір түрі. Әсі­ресе, сот шешіміне өз сөзінің тікелей әсер ететінін біле тұра, шақыр­туға себепсіз келмегендер сотты құрметтемей тұрғандарын тү­сі­нуі керек.

Шақырту қағаздары дер кезінде жеткізіліп, тіпті SMS хабарлама­лардың көмегімен жеделдік арт­қан мына заманда сот отырысының уақытында өтуіне кедергі жасау сотты ғана емес, Қазақстан Республикасының Заңын да сыйламау болып табылады. Сотқа ша­қыруға келмеген немесе одан жалтарған азаматтардың кесірінен сот процесінде дәлелдемелер­дің зерттелуі киындауы мүмкін, сонымен қатар орындау міндетіне кіретін сот процесін тәрбиелік мә­нінен айыруы ықтимал.

Қазақстан Республикасының әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің 653-бабында көрсетіл­ген­дей, сотқа құрметтемеушілік біл­діру деген процеске қатысушы­лардың және өзге де адамдардың қатысуынсыз соттың iстi одан әрi қарауы мүмкiн болмайтын жағ­дайларда, олардың шақыру қағазы, хабарлау, хабардар ету немесе шақыру бойынша сотқа дәлелді себептерсіз келмеуінен, сот оты­­рысында төрағалық етушiнiң өкiм­дерiне бағынбаудан, сотта бел­гіленген қағидаларды бұзудан көрiнген сотты құрметтемеушiлiк, сон­дай-ақ сотты және судьяны құр­меттемеушiлiк туралы анық кө­рінетін өзге де әрекеттер (әрекет­сiздiк) – ескерту жасауға, не жиырма­ айлық есептік көрсеткіш мөл­­­шерінде айыппұл салуға, не бес тәу­­­лікке дейінгі мерзімге әкімшілік қа­маққа әкеп соғады.

Қазақстан Республикасының Аза­маттық процестік кодек­сінің 119-бабында сотқа құрмет­темеу­шілік білдіргені үшін жауап­тылық шаралары көрсетілген.

Сотқа құрметтемеушілік білдір­гені үшін жауаптылық шараларын сот баршаның сот алдында теңдігі Конституциялық қағидатын және сот төрелігінің міндеттерін іске асы­­ру мақсатында қолданады.

Сотқа құрметтемеушілік білдір­гені үшін бұған кінәлі адамдар осы тарауда белгіленген ерекшелік­тер­мен ҚР Әкімшілік құқық бұ­зу­шылық туралы кодексінде көз­дел­ген тәр­тіппен әкімшілік жауап­­ты­лыққа тар­­тылады.

Егер сот отырысында тәртіп бұ­зушының әрекеттерінде қылмыс­тық құқық бұзушылық белгілері бол­са, осы адам қылмыстық жа­уап­тылыққа тартылуы мүмкін.

Заңға қарсы жасалған әрекет үшін бір ғана мәжбүрлеу шарасы және бір ғана жауаптылық түрі қолданылады. Заң сот процесіне қатысушылар­дан мемлекеттік сот билігі институты ретінде сотты құр­меттеуін талап етеді.

А.Елкенов,
аудандық соттың бас

маман-аға сот приставы