Дастархан дәмі – бауырсақ

Қазақтың той дастарханын бауырсақсыз елестету мүмкін емес. Өзі дәмді әрі тойымды нан тағамы ұлттық тағам түрі саналады. Дастархан­ның сәніне айналған бауырсақты сүйсініп жемейтін қазақ жоқ шығар, сірә!

Наурыз мерекесі – халқымыз асыға күтетін мей­рам. Ұлыстың ұлы күнін молшылық пен тоқ­шылықта қарсы алуға асығатын халқымыз дас­тарханға бауырсақты молынан қояды. Осы күні әрбір шаңырақта майдың иісі шығып, бауыр­сақ­тан дәм татпайтын адам болмайды.

Қазақ халқы нан тағамдарын аса қадірлеген. Бауырсақты жас та, кәрі де сүйсіне жейді. Негізі­нен еліміздің әр өңірінде бауырсақты түрліше дайындайды. Ши бауырсақ, ақ бауырсақ, май ба­уырсақ деген түрлері бар. Қасиетті жұма күні таратылатын жеті нан немесе Құдайы күлше де – бауырсақтың бір түрі.

Халқымызда ең көп тараған түрлеріне келетін болсақ, ақ бауырсақтың дәмі ерекше болады. Оның ақ бауырсақ деп аталуы – құйрық майға қуырылуында. Суыған бауырсақ май қатқан соң түсі ақ болып өзгереді. Оның көле­мі өріктей ғана болады. Ши бауырсақты илегенде жылы су мен сүт қосады. Ши деп аталуының өзі қамырды жай­ғанда жіңішкелеп туралуында. Май бауырсақ өте майлы болады. Оны әдетте майлы сорпаға илейді. Сондықтан бауырсақ ерекше дәмді болады. Сонымен қатар қамырды ашытпай ағарғанға, қатық немесе айранға иленіп пісірілетін шай ба­уырсақ болады. Бастысы иінін қандырып илеп бірден пісіруге болады. Ол бауырсақтың ерек­шелігі түсінде. Шай бауырсақты қатты қызар­тып пісірмейді. Мұнан басқа бармақ бауырсақ, жал­пақ бауырсақ түрі де бар. Барлық бауырсақ қыздырылған майға пісірлетіндіктен өте дәм­ді бо­­ла­­ды.

Өңірлерге байланысты айырмашылық көбіне да­йындау әдісі мен пішінінде болады. Мәселен оңтүстіктің халқы бауырсақтың қамырын жа­йып,  төртбұрыштап, үлкендеу етіп кессе, шығыс пен ба­тыс бауырсаққа дөңгелек пішін береді.

Бауырсақ ұннан иленіп ашытылатындықтан, ол құнарлы әрі пайдалы. Шетелдіктер қазақтың дастарханындағы бауырсаққа таң қалумен ке­леді. Олар тіпті арнайы зерттеп көргенде көте­ріліп пісірілген бауырсақтың ортасындағы бос қуыстың өзіне үлкен мән беріп, оның пайдасына көздері жеткен.

Жалпы бауырсақ қазақ халқынан басқа татар, башқұрт, ноғай халқының ас мәзірінде кез­деседі. Той дастарханының басты тағамы сана­латын бауырсақ – қазақ халқының ұлттық та­ғам­дарының бірі.

Бибісара ЖАНӘЛІ