Тұрмыстық зорлық-зомбылық психологиясы
Елімізде жыл сайын зорлық-зомбылық құрбандарының саны артуда. Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 4 желтоқсандағы N 214-IV Тұрмыстық зорлық-зомбылық профилактикасы туралы Заңына сәйкес: тұрмыстық зорлық-зомбылық дегеніміз отбасы-тұрмыстық қатынастар аясында бір адамның басқаға қатысты дене зардабын және психикалық зардап келтіретін немесе келтіру қаупі бар құқыққа қарсы қасақана әрекеті (іс-әрекеті немесе әрекетсіздігі).Тұрмыстық зорлық зомбылықтың бірнеше түрі айқындалады: күш көрсету, психологиялық,сексуалдық және (немесе) экономикалық зорлық-зомбылық түрінде болуы мүмкін. Оның ішінде психологиялық зорлық-зомбылыққа ерекше тоқталып өтсек.
Психологиялық зорлық-зомбылық – адамның психикасына қасақана әсер ету, оны қорқыту, қорлау, бопсалау немесе құқық бұзушылықтарды немесе өмірге немесе денсаулыққа қауіп төндіретін, сондай-ақ психикалық, дене және жеке басы дамуының бұзылуына әкелетін әрекеттерді жасауға мәжбүрлеу (еріксіз көндіру) арқылы ар-намысы мен абыройын кемсіту.
Отбасындағы әйелдерге көрсетілетін психологиялық зорлық-зомбылықтың белгілері:
- Сөзбен кемсіту, адамдардың көзінше немесе оңашада намысқа тиетін сөз айту арқылы қорлау;
- Жұбайының іс-әрекетіне көңілі толмау, құрмет танытпау;
- Бұйрық беру түрінде сөйлеу, дауыс ырғағының көтерілуі;
- Таусылмайтын сын-пікірлер, әрбір іс-әрекеттен мін іздеу;
- Қорқыту, оның ішінде балаларды алып қою және көрсетпеймін деп қорқыту;
- Орынсыз қызғаныш;
- Жұбайының өз сәтсіздіктеріне әйелін кінәлауы;
- Жәбірлеуші өз серігінің өмірін толығымен бақылауға алуға тырысады.
Тұрмыстық зорлық-зомбылық ең алдымен психологиялық түрде пайда болады. Жәбірленуші үнемі өзін кінәлі сезініп, қорқыныш пен үрей, өз-өзін төмен сезінеді. Психологиялық зорлық бұдан әрі күш көрсетуге яғни, ұрып соғуға ұласады. Жәбірленуші кей жағдайларда суицидтік әрекеттерге де баруы мүмкін. Тұрмыстық зорлық-зомбылық отбасына біртіндеп еніп, ұзақ сақталады. Ол отбасы мүшелерінің қарым-қатынасын бұзып, балалардың психикасын зақымдайды. Зорлық-зомбылыққа шыдап отыра бермеңіз, бұл туралы айтыңыз! Үнсіз қалмаңыз!!!
С.Бишекова,
Сырдария АІІБ-нің ЖПҚ-нің
ӘЗЗҚт-ның инспекторы,
қатардағы полиция