Заңдағы өзгеріс: ақпарат алу жеңілдеді
Заң шеңберінде кездесетін кез келген мәселенің шешімі бар. Құқықтық сауаттылығы жоғары әрбір азамат өз құқығын қорғау мақсатында заңға жүгінетіні рас. Бүгінде мемлекет атынан емес, жеке негізде жұмыс істейтін, бірақ заңмен өкілеттік берілген тұлға санатына кіретін сот орындаушы қызметі барлық өңірде жолға қойылған. Соттың заңды күшіне енген шешімін жекелеген адамға орындатумен айналысатын сала маманының жұмысына бірнеше өзгеріс енген. Кейбір заңнамалық актілердің өзгеріске енуіне байланысты аталған салада көпшілік біле бермейтін бірқатар жаңалық бар.Сырдария ауданы бойынша жеке сот орындаушы ретінде жұмыс жасайтын Жандос Тұңғышбаевтың бұл салада бірнеше жылдық тәжірибесі бар. Жеке сот орындаушының айтуынша, «ҚР кейбір заңнамалық актілеріне қылмыстың алдын алу және ҚР заңнамасының кейбір салаларын жетілдіру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» ҚР Заңының жобасында атқару жүйесін жетілдіруге бағытталған маңызды түзетулер енгізілген.
– Заң жобасына енгізілген негізгі жаңалықтың бірі – атқару құжаттарын жеке сот орындаушылары (ЖСО) арасында автоматты түрде бөлу. Бұл реформа көптен бері күтілуде. Микроқаржы ұйымдарының, өндіріп алу агенттіктерінің және жеке банктердің сот орындаушыларын таңдаудағы теріс пайдалануы өзекті мәселе болып қала береді. Іс жүзінде атқару құжаттары, әсіресе жаппай орындау құжаттары, шектеулі сандағы «өзі» ЖСО-ларына ұсынылады. Бұл елеулі теңгерімсіздікке әкеледі: кейбір сот орындаушыларында ондаған мың іс бар, ал басқаларында жүздеген ғана іс бар. Бұл жағдай тең жұмыс жүктемесі қағидаттарын бұрмалайды және орындау тиімділігін төмендетеді. Бас прокуратураның Республикалық жеке сот орындаушылары палатасының бастамасымен және қатысуымен жүргізген тексерулері бірнеше рет бұзушылықтарды анықтады. Оларға кредиторлар мен жеке сот орындаушылары арасындағы туыстық белгілері, қысым жасау және атқару құжаттарын беру кезінде заңсыз шарттар қою жағдайлары жатады. Мұндай тәжірибелер сот орындаушысын корпоративтік кредиторларға тәуелді етеді, бұл олардың процедуралық бейтараптығы мен объективтілігіне нұқсан келтіреді. Кредитордың жеке сот орындаушысын өз бетінше таңдауға «міндетті емес құқығы» туралы кең таралған пікір де негізсіз. Есте сақтау маңызды: атқарушылық іс жүргізу жеке келісімшарттық қатынастардың мәселесі емес. Бұл барлығы үшін міндетті сот шешімдерін орындау кезеңі. Егер азаматтарға халыққа қызмет көрсету орталықтарында, банктерде немесе басқа да мемлекеттік органдарда қызметкерлерді өз бетінше таңдауға рұқсат етілсе, жүйе хаотикалық және бақылаусыз болар еді. Дәл осы қағида атқарушылық іс жүргізуге де қолданылады, – деді Жандос Нұрханұлы.
Күнделікті отбасылық, тұрмыстық, әлеуметтік жағдайымен қаншама адам жеке сот орындаушының көмегіне жүгінеді. Жоғарыда көрсетілген өзгерістердің барлығын Мәжіліс депутаттары бірнеше мәрте назарға алған. Салаға реформа жасауға қатысты көптеген маман пікірі ескерілген. Өз кезегінде атқару құжаттарын автоматты түрде тарату тараптардың теңдігін қамтамасыз етуге, туыстықты жоюға, сот орындаушыларының тәуелсіздігін нығайтуға және атқарушылық жүйеге қоғамдық сенімді арттыруға бағытталған жұмысты жүзеге асыру жеке сот орындаушының міндетіне кіреді. Әрине, сала мамандары ұсынылып отырған реформаның өзекті және шұғыл қажет екенін, сот шешімдерін тиімді орындауға және азаматтардың құқықтарын қорғауға ықпал ететін ашық, объективті және әділ істерді бөлу механизмін жасайтынын алға тартады.
– Бұл ретте, жұртшылыққа тиімді әрі сапалы ақпаратты бөліскім келеді. «AdiletGov» (АИС ОИП) – бұл ҚР Әділет министрлігінің атқарушылық іс жүргізуді автоматтандырылған ақпараттық жүйесі саналады. Онда сіз өзіңіздің борыштарыңызды, атқарушылық істеріңізді, тыйым салулар мен шектеулерді тексере аласыз. Портал (aisoip.adilet.gov.kz) арқылы, сондай-ақ аты аталған «AdiletGov» мобильді қосымшасы арқылы да борышкерлер тізілімін ИИН арқылы көріп, атқарушылық құжаттар туралы ақпаратты оңай алуға болады. Кез келген біздің кеңсемізге келіп, порталға кіру тәсілін сұраса болады, – деді жеке сот орындаушы.
Б. ОРДАБЕКОВ
