Жалпы мәліметтер серозды менингит-бұл мидың жұмсақ қабығындағы серозды сипаттағы жедел қабыну процесі. Оның себептері вирустар, саңырауқұлақтар және бактериялар болуы мүмкін. Кейбір жағдайларда серозды менингит инфекциялық емес асептикалық сипатта болуы мүмкін. Серозды қабынудың ерекшелігі-аз мөлшерде ақ қан клеткалары бар мөлдір серозды экссудаттың церебральды мембраналарын шығару. Іріңді менингиттен айырмашылығы, серозды жасуша жасушаларының некрозымен және іріңнің пайда болуымен бірге жүрмейді, сондықтан оның жеңіл ағымы және қолайлы болжамы бар. Серозды менингит негізінен 3 жастан 6 жасқа дейінгі балалар арасында кездеседі. Ересектерде церебральды мембраналардың қабынуының серозды түрі өте сирек кездеседі, негізінен 20-30 жастағы жастарда.

80% жағдайда менингиттің серозды түрі вирустық инфекциямен байланысты. Қоздырғыштар энтеровирустар, Эпштейн-Барр вирусы, герпес вирусы, цитомегаловирус, парамиксовирус (паротит қоздырғышы), аденовирустар, тұмау, полиомиелит және қызылша вирустары болуы мүмкін. Сирек жағдайларда серозды менингит бактериялық инфекция аясында дамиды, мысалы, мерез және туберкулез кезінде. Тіпті сирек, оның саңырауқұлақ этиологиясы бар. Инфекциялық сипаттағы серозды менингит, егер иммундық жүйенің қорғаныс күштері ағзаға енген қоздырғышты жеңе алмаса, науқастан немесе тасымалдаушыдан инфекция кезінде пайда болады.

Инфекция ауа тамшыларымен, байланыс және су жолдарымен берілуі мүмкін. Бірінші жағдайда инфекциялық агент ауа арқылы беріледі, онда ол тыныс алу, жөтелу, науқастың түшкіру арқылы өтеді. Байланыс жолы науқастың терісіне немесе науқастың шырышты қабығынан, терісінен немесе жараларынан қоздырғыштарды жұқтырған заттарға тию арқылы жүзеге асырылады. Судың берілу жолы энтеровирустарға тән, сондықтан энтеровирустық менингиттің өршуі негізінен жазда шомылу маусымында болады.

Серозды менингит белгілері 

Вирустық этиологиядағы серозды менингит, әдетте, 3-тен 18 күнге дейін инкубациялық кезеңге ие. Дене температурасының 40°с-қа дейін көтерілуімен, қарқынды цефалгиямен (бас ауруы), интоксикациялық симптомдық кешенмен аурудың жедел көрінісі тән. Соңғысы әлсіздік, жалпы әлсіздік, миалгия және артралгиямен көрінеді. Екі толқындық температура қисығы 3-4-ші күні төмендейді және бірнеше күннен кейін қайта көтеріледі. Цефалгия үнемі шаршайды; бастың қозғалуымен, жарқын жарықпен, өткір дыбыстармен және шуылмен күшейеді; анальгетиктермен тоқтатылмайды. Анорексия, жүрек айну, бірнеше рет құсу байқалады. Жалпы және тері гиперестезиясы тән симптом болып табылады-тітіркендіргіштерді (дыбыстарды, жарықты, жанасуды) ауыр қабылдау. Науқастар тыныш және қараңғы бөлмеде Болғаны жақсы. Серозды менингит көбінесе ЖРВИ көріністерімен бірге жүреді: ринит, жөтел, жұлдыру және т.б. бас сүйек нервтерінің зақымдану белгілері пайда болуы мүмкін: диплопия, страбизм, жұтылу қиындықтары, жоғарғы қабақтың түсуі. Науқастың позасы тән-денеге басылған аяқтарымен және төңкерілген басымен бүйірінде жатып ("ит ит позасы"деп аталады). Артқы бұлшықеттердің кернеуі (қаттылығы) байқалады, бұл пациенттің басын алға қарай еңкейтуіне мүмкіндік бермейді, сондықтан оның иегі кеудеге жетеді. Науқастың аздап естен тануы, ұйқышылдық болуы мүмкін. Сананың неғұрлым ауыр бұзылыстарын (сопор немесе кома) айту кезінде басқа аурудың болуы туралы ойлану керек.

Балалардағы менингит көңіл-күй мен жылау жағдайында жүреді. Жиі конвульсиялық синдром бар. Нәрестелерде ісіну байқалады. Кішкентай баланы тік көтеріп, қолтықтарын ұстап тұрып, ата-анасы аяқтарын бүгіп, оларды ішке тартуға тырысатынын айтады (Лесаж симптомы немесе "іліп қою"симптомы).

Клиникалық көрінісі мен менингиальды симптомдар кешенінің болуы (типтік қалып, артқы бұлшықеттердің қаттылығы, Кернегтің оң белгілері, Брудзинскийдің төменгі және жоғарғы белгілері, нәрестелерде - Лесаж симптомы) менингиттің болуын невропатолог қана емес, сонымен қатар учаскелік терапевт немесе педиатр да болжай алады. Аурудың тарихын мұқият зерттеу (науқастармен байланыстарды анықтау, инкубациялық кезеңнің ұзақтығын анықтау, аурудың басталу сипаты және т.б.) және менингиттің түрі мен этиологиясын анықтау үшін қосымша зерттеу әдістері қажет. Серозды менингит клиникалық қан анализінде әдеттегі қабыну өзгерістерімен бірге жүреді, бірақ әдетте ESR көтерілуі және лейкоцитоз іріңді менингитке қарағанда аз байқалады. Қоздырғышты бөліп алу үшін жұтқыншақ пен мұрыннан жағындыларды бактериялық себу, ПТР, РИФ, ИФТ әдістерімен вирусологиялық зерттеулер жүргізіледі. Иммун тапшылығы бар пациенттерде қоздырғышты тексеруге бағытталған Иммунологиялық зерттеулер аз ақпарат береді, өйткені олар жалған нәтижелер бере алады. Серозды менингит цереброспинальды сұйықтықты зерттеу арқылы расталуы мүмкін. Жұмсақ церебральды мембрананың серозды қабынуы аздап опалесцентті немесе ақуыз мөлшері сәл жоғары мөлдір ликвормен сипатталады. Туберкулез және саңырауқұлақ менингиті глюкоза деңгейінің төмендеуімен бірге жүреді. Цереброспинальды сұйықтық жоғары қысыммен ағып кетеді. Алғашқы бірнеше күнде нейтрофильді лейкоцитоз байқалуы мүмкін, бұл бактериялық менингиттің көрінісіне ұқсайды. Содан кейін ликворда лимфоциттер басым бола бастайды, бұл вирустық менингитке тән. Сондықтан лумбальды пункция қайталануы керек және аурудың әртүрлі кезеңдерінде ликворды зерттеу деректерін салыстыру қажет.

Серозды менингитке күдікті науқас ауруханаға жатқызуды және стационарлық емдеуді қажет етеді. Ең алдымен этиотропты терапия қажет. Менингиттің вирустық генезінде интерферон препараттарымен, герпетикалық инфекцияда — ацикловирмен вирусқа қарсы емдеу жүргізіледі. Иммунитеті төмен пациенттерге қатар иммуноглобулин енгізіледі. Менингит этиологиясын дәл анықтау уақытты қажет ететіндіктен, антибиотикпен емдеу кең спектрлі препараттармен (цефтазидим, Цефтриаксон) жүргізіледі. Туберкулезді менингит расталған кезде туберкулезге қарсы ем тағайындалады (фтивазид, рифампицин, изониазид және т.б.).

Көптеген жағдайларда дұрыс және уақтылы терапия кезінде серозды менингит қолайлы нәтижеге ие. Әдетте температура 3-4-ші күні төмендей бастайды, фебрилиттің қайталанатын толқыны сирек кездеседі. Орташа алғанда, серозды менингиттің ұзақтығы шамамен 10 күн, максимум-2 апта. Әдетте, ол ешқандай нәтиже қалдырмай өтеді. Кейбір жағдайларда менингиттен кейін ликвор-гипертензиялық синдром, жиі цефалгия, астения, эмоционалды тұрақсыздық, есте сақтау қабілетінің нашарлауы, шоғырланудың қиындауы сақталуы мүмкін. Алайда, бұл қалдық құбылыстар бірнеше апта немесе ай ішінде жоғалады. Туберкулезді менингиттің ауыр болжамы бар, туберкулезге қарсы фармацевтикалық препараттарды қолданбай, аурудың 23-25-ші күнінде өлімге әкеледі. Туберкулезге қарсы емнің кеш басталуында болжам күрделі — рецидивтер мен асқынулар болуы мүмкін. Кез — келген этиологиядағы менингиттің ең жақсы алдын-алу-бұл күшті иммундық жүйе, яғни дұрыс тамақтану, белсенді өмір салты, қатаю және т. б. Алдын алу шараларына сонымен қатар жедел инфекцияларды уақтылы емдеу, науқастарды оқшаулау, туберкулезге қарсы вакцинация, тек тазартылған немесе қайнатылған су ішу, көкөністер мен жемістерді мұқият жуу, жеке гигиена жатады.